Zwangerschap en Peutertijd Minder Stress studie

Er zijn diverse studies die uitwijzen dat er mogelijk een verband bestaat
tussen prenatale stress en negatieve geboorte-uitkomsten en gedrags- en
ontwikkelingsproblemen bij het kind. Deze uitkomsten kunnen leiden tot een
lagere kwaliteit van leven voor zowel het kind als de ouders, en tot een
verhoging van de zorgkosten voor de maatschappij. Het is dus belangrijk om al
tijdens de zwangerschap stress van de moeder te reduceren, om zo een gezonde
ontwikkeling van het kind te stimuleren.

Hartritmevariabiliteit (HRV) biofeedback interventies zijn al succesvol
gebleken in het verminderen van stress in diverse populaties, en zal mogelijk
ook een goede interventie zijn voor zwangere vrouwen. Recent onderzoek heeft
daarnaast aangetoond dat sociale ondersteuning van de partner hierbij
belangrijk is, en dat de overgang naar ouderschap door zowel de vrouw als haar
partner een grote impact heeft. Daarom worden partners ook gevraagd deel te
nemen aan de studie.

Hoewel al in meerdere studies is aangetoond dat HRV-biofeedback een stress- en
angstverlagende werking heeft, is er nog maar weinig bekend over de mechanismen
van deze techniek. Eén vraag is of bloedvolume een rol speelt in bepaalde
HRV-biofeedback parameters. Aangezien het bloedvolume van zwangere vrouwen in
een relatief korte periode sterk toeneemt, lijkt dit een ideale groep te zijn
om deze hypothese bij te onderzoeken.
Een mogelijk mechanisme dat bij kan dragen aan angst- en stressreductie door
HRV-biofeedbacktraining is een verbeterde aandachtregulatie. Om dit te
onderzoeken wordt aandachtsregulatie in een emotionele context gemeten me de
Emotional Interference Task.

Primair:
Het bestuderen van het effect van stressreductie d.m.v. hartritmevariabiliteit
(HRV) biofeedback + psychoeducatie (conditie 1) in zwangere vrouwen met een
bovengemiddeld stressniveau, en hun partners, in vergelijking met
psychoeducatie (referentie conditie) op het gebied van: (a) fysiologische en
psychologische maten van stress, angst, en welzijn bij zwangere vrouwen en hun
partners; (b) geboorte-uitkomsten voor moeder en kind; en (c) gedrag,
ontwikkeling en welzijn van het kind (studie 1).

Secundair:
(1) Het bestuderen van veranderingen in HRV-biofeedback parameters tijdens de
zwangerschap (studie 1).
(2) Het valideren van een apparaatje voor het meten van stressfysiologie, met
behulp van de VU-AMS (studie 2).
(3) Het bestuderen van het effect van HRV-biofeedback op aandacht (studie 2).

Dit project betreft twee randomised controlled trials (RCT).

Studie 1:
Zwangere vrouwen worden, samen met hun partner of een vertrouwenspersoon die
aanwezig zal zijn tijdens de bevalling (hierna *partners*), willekeurig
ingedeeld in een van de volgende groepen: 1) psycho-educatie + heart rate
variability biofeedback, of 2) psycho-educatie.
Bij alle deelnemers worden herhaalde metingen uitgevoerd tijdens de
zwangerschap (stress en stressgerelateerde symptomen, medische complicaties,
slaapkwaliteit; T1 & T2), na de geboorte (zwangerschapsduur, geboortegewicht en
bevallings- en geboortecomplicaties; T3), en wanneer het kind 1 (stress en
stressgerelateerde symptomen, aanpassing aan het ouderschap; T4), 6 en 12
maanden oud is (gedrag, ontwikkeling en welzijn van het kind, en aanpassing aan
het ouderschap en functioneren van het gezin; T5 & T6). Deelname duurt ongeveer
1,5 jaar.

Studie 2:
In dit onderzoek worden zwangere en niet zwangere deelnemers willekeurig
ingedeeld in de HRV biofeedback groep of de wachtlijst groep (referentie
conditie) waardoor er vier groepen ontstaan: 1) HRV-biofeedback, zwanger; 2)
HRV biofeedback, niet-zwanger; 3) wachtlijst, zwanger; 4) wachtlijst, niet
zwanger.

Er worden herhaalde metingen uitgevoerd van de HRV parameters en er worden
vragenlijsten ingevuld met betrekking tot stress en stressgerelateerde
symptomen, slaapkwaliteit, en aandacht. In de biofeedback conditie zijn deze
metingen voor en na de training, en 6 weken later (follow up). In de wachtlijst
conditie zijn deze meting twee keer voor de training (met een tussenpoos van 6
weken), en direct na de training.

Studie 1: Deze studie bevat twee interventies: (1) HRV-biofeedback + psychoeducatie, en (2) psychoeducatie (referentieconditie). Beide condities bestaan uit 9 wekelijkse groepssessies + 1 terugkomsessie na de geboorte van elk 2-2,5 uur, beginnend in het tweede trimester van de zwangerschap. De groepen bestaan uit 6 zwangere vrouwen en hun partners. De cursussen worden geleid door verloskundigen. In beide condities worden oefeningen voor thuis meegegeven (max. 40 minuten). Studie 2: De hartritmevariabiliteit biofeedback cursus bestaat uit 5 wekelijkse groepssessies van 60-90 minuten, met dagelijkse oefeningen voor thuis van 40 minuten. De groepen bestaan uit 6 deelnemers.

Studie 1:
Er zijn geen risico*s verbonden aan deelname aan deze studie voor de vrouwen,
hun partners en hun (ongeboren) kind. De belasting voor de zwangere vrouwen en
hun partner bestaat uit deelname aan de interventie, het invullen van
vragenlijsten en fysiologische metingen. Belasting voor het kind bestaat uit
metingen van mentale en motorische ontwikkeling.

Tijdens de interventie worden de zwangere vrouw en haar partner uitgenodigd
voor 9 wekelijkse sessies van 2 a 2,5 uur op de Vrije Universiteit van
Amsterdam, en 30-40 minuten huiswerk per dag. Na de bevalling vindt er nog een
terugkomsessie plaats.
Zowel de zwangere vrouw als haar partner worden gevraagd twee keer
vragenlijsten in te vullen tijdens de zwangerschap (+/- 60 minuten per set
vragenlijsten) en drie keer in de twaalf maanden na de geboorte (30-40 minuten
per set vragenlijsten). Deze vragenlijsten kunnen thuis ingevuld worden.

Voor de fysiologische metingen worden de koppels uitgenodigd op de Vrije
Universiteit van Amsterdam. Deze metingen duren 60 tot 90 minuten.

Bij het kind worden twee keer mentale en motorische ontwikkeling onderzocht
tijdens het eerste levensjaar (als het kind 6 maanden en 1 jaar oud is). Deze
metingen duren 45-60 minuten en vinden plaats op de Vrije Universiteit van
Amsterdam, in aanwezigheid van minimaal 1 ouder.

Studie 2:
Er zijn geen risico*s verbonden aan deelname aan deze studie. De belasting voor
de deelnemers bestaat uit deelname aan de interventie, het invullen van
vragenlijsten en fysiologische metingen.

Tijdens de interventie worden de vrouwen uitgenodigd voor 5 wekelijkse sessies
van 60-90 mintuen op de Vrije Universiteit van Amsterdam. Tijdens deze weken
krijgen de deelnemers 30-40 minuten huiswerk per dag en houden zij een dagboek
bij. Deelnemers worden gevraagd drie keer een set vragenlijsten in te vullen
(25-40 minuten per set). Dit kan thuis ingevuld worden.

Voor de fysiologische metingen worden de koppels uitgenodigd op de Vrije
Universiteit van Amsterdam. Deze metingen duren 30-40 minuten. Daarnaast
krijgen deelnemers drie keer een emotionele-interferentietaak als ze aanwezig
zijn op de VU voor de fysiologische metingen. Tijdens deze taak worden
proefpersonen blootgesteld aan gestandaardiseerde plaatjes uit het
International Affective Picture System (IAPS). Sommige van deze plaatjes hebben
een neutrale inhoud (vb. een mooi natuur gebied), sommige worden als prettig
(vb. blije gezichten) of onprettig (vb. een explosie) ervaren. Deze taak duurt
ongeveer 15 minuten.