Het frontotemporale syndroom bij amyotrofische lateraal sclerose: screen, impact, beeldvorming en pathologisch onderzoek.

Amyotrofische lateraal sclerose (ALS) is een dodelijke ziekte, die zowel het
centrale als het perifere motorische neuron aantast, waardoor patiënten
rolstoel-afhankelijk worden en sterven ten gevolge van respiratoire
insufficientie, gemiddeld 3 jaar na het begin van de klachten.
De laatste jaren wordt er ook gekeken naar de betrokkenheid van frontotemporale
hersengebieden, in ongeveer 50% van de patiënten, leidend tot het
frontotemporale syndroom (van lichte cognitieve achteruitgang tot
frontotemporale dementie (FTD)). Het frontotemporale syndroom heeft een
negatieve invloed op overleving, het nemen van beslissingen over
levensverlengde maatregelen en, mogelijk ook op de relatie tussen de patiënt en
zijn omgeving. Hierdoor is het frontotemporale syndroom een belangrijk syndroom
om te herkennen. Daarnaast is het belangrijk om ALS-patiënten goed te
classifiseren, vooral in het kader van klinische trials, en ook voor de
interpretatie van genetische en pathologische bevindingen.

Hoofddoelen:
1. De ontwikkeling van een kort cognitief screeningsinstrument voor
ALS-patiënten.
2. Het in kaart brengen van de structurele en functionele hersennetwerken van
ALS-patiënten met en zonder frontotemporaal syndroom, om zo een bijdrage te
leveren aan het ophelderen van de pathofysiologie van ALS.

Secundaire doelen:
1. Schatting geven van de impact van het frontotemporale syndroom op de patiënt
en de naaste.
2. Een hersenbank van goed gefenotypeerde ALS-patiënten.

Stap 1: ontwikkeling van een cognitief meetinstrument voor het frontotemporale
syndroom bij ALS-patiënten.
Stap 2: de klinimetrische eigenschappen van het nieuwe meetinstrument
onderzoeken.
Stap 3: kwaliteit van leven van patïënten en naasten onderzoeken
Stap 4: Classificatie van patiënten in drie groepen, op basis van het resultaat
van het neuropsychologisch onderzoek en een gedragsvragenlijst (ALS-FTD-Q):
geen frontotemporaal syndroom, licht frontotemporaal syndroom, ernstig
frontotemporaal syndroom/FTD.
Stap 5: bij een deel van de deelnemers (N=102) zal een MRI van de hersenen en
een magnetoencefalogram gemaakt worden.
Stap 6: na 6 maanden zal bij deze deelnemers opnieuw een MRI van de hersenen en
een MEG gemaakt worden, en zal er opnieuw een neuropsychologisch onderzoek
verricht worden (N=102).
Stap 7: neuropathologisch onderzoek na het overlijden, in de subgroep die
toestemming voor obductie heeft gegeven.

Groeps voordelen
Het doel van deze studie is de ontwikkeling van een diagnostische test om het
frontotemporale syndroom bij ALS vast te stellen. Voor toekomstige klinische
trials, alsmede voor de interpretatie van pathologische en genetische
bevindingen is het wenselijk om het fenotype van ALS-patienten accuraat vast te
stellen.
Daarnaast denken we een bijdrage te kunnen leveren aan het ophelderen van de
pathofysiologie van ALS, wat nieuwe therapeutische aangrijpingspunten kan
opleveren.

Risico's en belasting
In een subgroep worden MRI scans van de hersenen gemaakt. Er is een kleine kans
dat er toevalsbevindingen gedaan zullen worden, zoals oude infarcten,
menigeomen, vasculaire anomaliëen of een tumor. Op het magnetoencefalogram zou
mogelijk epileptische activiteit gezien kunnen worden. Indien het een bevinding
betreft die onderzocht dient te worden danwel behandeld, zal de patiënt naar
een neuroloog doorverwezen worden.

ALS is een dodelijke ziekte met een gemiddelde overleving van 3 jaar na het
begin van de symptomen. In de huidige studie worden patiënten tweemaal
neuropsychologisch onderzocht en ondergaan zij tweemaal een MRI en MEG. Wij
realiseren ons dat deelname aan dit onderzoek tijd kost, en schatten in dat de
bezoeken maximaal 7 uur in beslag nemen. Hierbij is de reistijd niet
meegerekend.