Forensisch Netwerk Coaching: een gerandomiseerde klinische trial naar de effectiviteit van een netwerkcoach op verbetering van mentaal welbevinden en vermindering van psychiatrische problemen alsook criminele recidive bij forensisch psychiatrische patiënten.

Onderzoek naar verbetering van de effectiviteit van ambulante forensische
behandelingen is van groot belang vanwege de huidige trend (visiedocument GGZ
Nederland 2014) om minder snel residentiële behandeling in te zetten en vaker
te kiezen voor een ambulante interventie; deze trend is zowel te zien in het
justitiële veld als in de algemene GGZ. Vanwege de recente verschuivingen is
het aannemelijk dat de forensisch ambulante GGZ in samenwerking met Justitie en
gemeenten de uitdaging dient aan te gaan om een steeds complexere doelgroep van
(jong)volwassenen met problemen op vele levensgebieden (o.a. psychiatrische
problematiek, justitiële contacten, schulden, verslaving) te behandelen in een
ambulante setting.

De aanwezigheid van een gezond sociaal netwerk, een netwerk bestaande uit leden
die een positieve en steunende invloed hebben op de patiënt en die hem of haar
uitdagen het beste uit zichzelf naar boven te halen, is een beschermende factor
die het risico op delictgedrag kan verminderen (Lodewijks et al., 2010). Uit de
doelgroepbeschrijving van Inforsa Forensisch Ambulante Zorg (FAZ; intern
document, 2015) blijkt dat bij ruim 50% van de patiënten een sociaal netwerk
niet of zeer beperkt aanwezig is. Veel patiënten leiden een geïsoleerd bestaan
en participeren, mede door het ontbreken van werk of dagbesteding, nauwelijks
in de maatschappij. Juist in de huidige tijd, waarin de verzorgingsstaat plaats
maakt voor een participatiesamenleving, ligt hier een grote uitdaging voor deze
complexe doelgroep. Om deze uitdaging aan te gaan is, zeker gezien de krimpende
budgetten in de professionele zorg, innovatie nodig waar het gaat om het
combineren en integreren van formele professionele zorg en informele zorg.

De effectiviteit van een coachend maatje op het versterken van het mentaal
welbevinden en verminderen van psychiatrische problematiek en criminele
recidive bij een Nederlandse forensische patiëntenpopulatie is niet eerder
onderzocht. Het voorgaande onderstreept het belang van nader onderzoek. Met die
reden wordt in dit voorstel uiteengezet hoe het project 'Forensisch Netwerk
Coaching' op effectiviteit wordt onderzocht middels een randomized controlled
trial (RCT), met twee condities te weten: standaard forensisch ambulante zorg
met aanvullend een zogenaamde sociaal netwerk coach (TAU+) vergeleken met
standaard forensisch ambulante zorg (TAU).

Het onderzoeksproject Forensisch Netwerk Coaching beoogd een antwoord te vinden
op de vraag: zorgt toevoeging van een forensisch netwerkcoach aan standaard
ambulante psychiatrische behandeling (TAU+) voor een hogere mate van mentaal
welbevinden bij forensische patiëntenpopulatie, vergeleken met enkel standaard
ambulante behandeling (TAU) .

De effectiviteit zal middels een RCT worden onderzocht met twee condities, te
weten: TAU+ versus TAU. Metingen zullen worden verricht vóór randomisatie op T0
(baseline) en vanaf T0 om de drie maanden (T1 t/m T3) tot het einde (eindmeting
Te) van het coachingstraject. Een half jaar na einde van het coachingstraject
zullen patiënten worden benaderd voor Tf (follow-up meting). Na einde van het
coachingstraject en twee jaar na het einde van het coachingstraject zullen
recidivecijfers worden bepaald.

Interventie TAU (controle conditie): Voor ambulante behandeling van de meest complexe forensische doelgroep zijn in Nederland sinds enkele jaren forensische (Functional) Assertive Community Treatment teams, of te wel forensische (F)ACT teams opgericht. Voor een volledige beschrijving van de werkwijze van deze teams wordt verwezen naar de modelbeschrijving van het Trimbos instituut (Place et al., 2011). Hier beperken wij ons tot een korte beschrijving. Forensisch FACT: Functional ACT-teams richten zich op een brede groep van forensische patiënten met (ernstige) psychiatrische aandoeningen. FACT-teams zijn multidisciplinair samengesteld. Alle kennis is in huis om de complexe problemen waar patiënten mee kampen, het hoofd te bieden. De teamleden hebben een eigen caseload, maar indien nodig bijvoorbeeld in geval van crisis, kan worden opgeschaald naar ACT-zorg. Ook deze teams werken outreachend en in samenwerking met ketenpartners die betrokken zijn bij de cliënt. FACT is in Nederland ontwikkeld. Daarnaast kan TAU bestaan uit een poliklinische behandeling zoals cognitief gedragstherapeutische interventies of farmacotherapie. Interventie TAU+ (experimentele conditie): In de TAU+ conditie wordt een forensisch netwerk coach als aanvulling op TAU aangeboden aan de cliënt. De netwerkcoach is een zorgvuldig uitgekozen en getrainde vrijwilliger die gedurende minimaal drie tot maximaal twaalf maanden als rolmodel en vertrouwenspersoon optreedt en de patiënt op een coachende en activerende manier naar socialere kringen toeleidt. De netwerkcoach en patiënt werken samen aan een netwerkplan volgens de methodiek >Natuurlijk, een netwerkcoach!> (Mezzo, 2008). Deze methodiek bestaat uit een zorgvuldig uitgewerkt 10-stappenplan en is ontwikkeld voor kwetsbare burgers, zoals mensen met een psychiatrische achtergrond, met als hoofddoel uitbreiding en/of versterking van het sociale netwerk waardoor participatiemogelijkheden in de samenleving toenemen. Met behulp van het 10-stappenplan wordt expliciet gemaakt welke stappen de patiënt gaat ondernemen om het sociale netwerk socialer te maken. Van belang is dat de coach een goede aansluiting vindt bij de patiënt en de hem of haar stimuleert en motiveert om zelf sociale contacten aan te gaan. Sociale kringen kunnen zowel formeel (sportorganisaties, religie, vrijwilligerswerk) als informeel (vriendengroepen) zijn.

n.v.t.