Effectiviteit van behandeling van chronische spierspanningshoofdpijn door huisarts of manueel therapeut: pilotonderzoek voor een gerandomiseerde clinical trial

Het onderzoek richt zich op *chronische spierspanninghoofdpijn* (CSSH). Deze
vorm van hoofdpijn heeft de volgende kenmerken: de pijn is beiderzijds op het
hoofd aanwezig, mild/matig en drukkend/knellend van aard en niet toenemend bij
lichamelijke activiteiten zoals traplopen. De klachten zijn meer dan 15 dagen
per maand aanwezig gedurende een periode langer dan 3 maanden. CSSH veroorzaakt
problemen op psychosociaal gebied, op het werk i.c ziekteverzuim en gaat
gepaard met overmatig gebruik van *over-the-counter medicatie*. In de
eerstelijns gezondheidszorg in Nederland wordt spierspanninghoofdpijn door de
huisarts en fysiotherapeut/manueel therapeut behandeld. Ongeveer 15% procent
van de verwijsdiagnosen van de huisarts omvat de klachten nek/hoofdpijn.

Er zijn aanwijzingen dat manuele therapie een effectieve behandeling kan zijn
voor CSSH, maar er zijn onvoldoende gegevens op basis van gerandomiseerd
onderzoek. Een pragmatisch gecontroleerd effectonderzoek waarin manuele
therapie wordt vergeleken met huisartsenzorg (usual care) kan hierin meer
inzicht in geven.

Het doel van deze pilotstudie is de haalbaarheid en uitvoerbaarheid van alle
procedures voor de RCT te testen De vraagstelling van het uiteindelijke
onderzoek is: Wat zijn de korte en lange termijn effecten van
manueel-therapeutische behandeling op de frequentie van hoofdpijn en het
medicatiegebruik bij patiënten met chronische spierspanninghoofdpijn in
vergelijking met gebruikelijke zorg door de huisarts?

Dit pilotonderzoek is een pragmatisch randomiseeerd gecontroleerd onderzoek in
twee gezondheidscentra in de Haarlemmermeer.

Na selectie en voormeting worden 20 personen met CSSH gerandomiseerd verwezen naar manuele therapie (n=10) of huisartsenzorg (n=10). Het behandelprotocol van de manuele therapie bestaat uit onderdelen die regelmatig worden toegepast bij de behandeling aan de cervicale wervelkolom. De interventie manuele therapie bestaat uit maximaal 9 behandelsessies met mobilisatie van de cervicale wervelkolom door middel van high- en low velocity technieken, stabiliserende oefeningen en houdinginstructie. De huisarts volgt bij de behandeling de standaard >Hoofdpijn> van de Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV). De totale behandelduur in beide groepen bedraagt 8 weken.

De deelnemers wordt gevraagd mee te werken aan de voormeting door een
onderzoeksassistent. Dit houdt in het invullen van een vragenlijst en een
bewegingsonderzoek van de nek. De tijdinvestering bedraagt 45 minuten. Alle
deelnemers houden tevens een hoofdpijnkalender bij gedurende de behandelperiode
van 8 weken en gedurende 4 weken voorafgaand de tweede nameting (26 weken). Het
invullen van een hoofdpijnkalender duurt gemiddeld 3 minuten per dag. De
nametingen na 8 en 26 weken zijn gelijk aan de voormeting (vragenlijst en
bewegingsonderzoek) en duren elk 45 minuten.

Beide interventies betreffen gebruikelijke behandelingen voor CSSH. De helft
van de deelnemers wordt behandeld door de huisarts. Zij zullen de gebruikelijke
behandeling krijgen conform de NHG standaard *Hoofdpijn*. Er zijn maximaal 3
consulten. De tijdinvestering van de deelnemer is 30 minuten. De overige
deelnemers worden behandeld door de manuele therapeut. Er zal maximaal 9 keer
een reguliere behandeling manuele therapie worden uitgevoerd met mobilisaties,
stabiliserende oefeningen en houdinginstructies. De tijdsinvestering van de
deelnemer bedraagt 30 minuten per behandeling.

De kosten van de behandeling van de huisarts en de manuele therapie brengen
voor de deelnemer in principe geen extra kosten met zich mee. Het
gezondheidscentrum heeft met alle ziektekostenverzekeraars een overeenkomst
voor een vergoeding van manuele therapie vanuit de aanvullende verzekering.