Genen, gezinsomgeving, en gen-gezinsomgeving interactie als voorspellers van alcohol gebruik bij adolescenten

Alcohol gebruik onder adolescenten is een belangrijke risicofactor omdat het
gerelateerd is aan probleem drinken en alcoholisme op latere leeftijd.
Bovendien hebben recente studies een verontrustend beeld getoond wat betreft de
toenemende alcohol consumptie onder Nederlandse jongeren. Het is daarom
uitermate belangrijk om de determinanten van alcohol gebruik in de adolescentie
in kaart te brengen. Onderzoek tot nu toe heeft aangetoond dat gezinsinvloeden
belangrijke voorspellers kunnen zijn voor alcohol consumptie, terwijl recent
genetisch onderzoek laat zien dat bepaalde polymorfismen een rol zouden kunnen
spelen bij verschillende aspecten van alcohol gebruik. Het probleem van huidig
onderzoek is echter dat het te beperkt is qua focus omdat het zich of op
omgevingsfactoren of genetische factoren richt, terwijl het ondertussen
duidelijk is dat juist de interactie tussen omgeving en genen van belang is
voor het voorspellen van gedrag. Het onderzoek zal, voor zover wij weten, in
Nederland het eerste zijn dat zich specifiek richt op de interactie tussen de
gezinsomgeving en bepaalde polymorfismen in het voorspellen van diverse
aspecten van alcohol gebruik (experimenteren, regelmatig drinken, dronkenschap,
probleemdrinken) onder adolescenten. Concreet zullen er een zestal vragen
beantwoord worden:
1) zijn de polymorphismen die we onderzoeken op verschillende wijze gerelateerd
aan verschillende aspecten van drinken; 2) kunnen algemene en
alcohol-specifieke opvoeding trajecten in alcohol gebruik voorspellen; 3) op
welke wijze beïnvloedt het alcohol gebruik van de adolescenten het gedrag van
ouders; 4) op welke wijze interacteren bepaalde polymorphismen met algemene
opvoeding in het voorspellen van alcohol gebruik; 5) op welke wijze
interacteren bepaalde polymorphismen met alcohol-specifieke opvoeding in het
voorspellen van alcohol gebruik; 6) in hoeverre interacteren bepaalde
polymorphismen met differentiele ouderlijke opoeding in het voorspellen van
alcohol gebruik onder adolescenten.

Het doel van het onderzoek is in kaart te brengen in hoeverre de interactie
tussen gezinsomgeving en specifieke polymorfismen verschillende fasen van
alcohol gebruik (experimenteren, regelmatig drinken, probleemdrinken en
dronkenschap) kan voorspellen bij adolescenten in de leeftijd van 13 tot 20
jaar.

Het onderzoek is een voortzetting van een reeds lopend onderzoek, dat bestond
uit 3 meetronden (2002/2003, 2003/2004, en 2004/2005) met een tussenpose van 1
jaar. Tijdens elke meetronde vulden alle deelnemende gezinsleden een
uitgebreide vragenlijst in.
In het voorgestelde onderzoek zullen alle gezinnen opnieuw gevraagd worden deel
te nemen aan 3 nieuwe meetronden, die plaats zullen vinden in 2006, 2007, en
2008. Deelname betekent dat ieder gezinslid tijdens elke meetronde een
vragenlijst invult. Bovendien zal tijdens de eerste meetronde van elke
deelnemer genetisch materiaal (speeksel) verzameld worden via oragene potjes.
Hiervoor is het voldoende dat de deelnemers een kleine hoeveelheid speeksel in
het potje spugen. Dit genetisch materiaal zal geanalyseerd worden op de
aanwezigheid van specifieke polymorfismen. In het protocol (onderzoeksaanvraag)
is met name gesproken over het dopamine DRD2 gen, maar in het onderzoek zullen
ook andere polymorfismen onderzocht worden. De uiteindelijke keuze voor
specifieke polymorfismen (5 á 10) zal gedaan worden aan de hand van de op dat
moment in de wetenschap geïdentificeerde polymorfismen die van belang zijn voor
alcohol gebruik.

Door deze 3 aanvullende meetronden zullen we beschikken over een unieke dataset
van ruim 400 gezinnen die 6 keer ondervraagd zijn gedurende een periode van 5
jaar. Een dergelijke dataset is noodzakelijk om de ontwikkeling van
alcoholgebruik en de verschillende fasen (experimenteren, regelmatig drinken,
dronkenschap, probleemdrinken) adequaat in kaart te brengen.

Zoals beschreven onder punt E9a is er geen sprake van risico en slechts een
heel geringe belasting. De reden is dat de proefpersonen geen invasieve ingreep
ondergaan, en slechts gevraagd worden een vragenlijst in te vullen tijdens elke
meetronde, en één keer speeksel in te leveren. Dat laatste gebeurt via het
verzamelen van een kleine hoeveelheid speeksel dat door de deelnemers in
oragene potjes gespuugd kan worden.