Diagnostiek van verstoorde gehechtheid bij kinderen met een verstandelijke of meervoudige (visueel-en-verstandelijke) beperking: Model, prevalentie en comorbiditeit met psychopathologie

Kinderen met een visuele, verstandelijke of meervoudige beperking (VMB) lopen
vanwege hun beperking een verhoogd risico op een verstoorde ontwikkeling van de
intermenselijke relatievorming en op ontwikkeling van psychopathologie. De
verklaring voor deze problematiek en de relatie tussen beide zou kunnen liggen
in de verstoorde gehechtheidsontwikkeling bij deze kinderen.
Evidence-based diagnostische instrumenten gericht op verstoorde gehechtheid
worden in Nederland nog nauwelijks toegepast, zeker niet bij deze doelgroep.
Onderscheid tussen verstoorde gehechtheid en vormen van psychopathologie, zoals
een pervasieve ontwikkelingsstoornis (PDD), is hierdoor niet goed mogelijk.
Zonder dergelijke instrumenten is het moeilijk om de juiste (therapeutische)
beslissing te nemen over deze kinderen, en is het effect van behandelingen
moeilijk vast te stellen.

Het bepalen van de prevalentie van symptomen van verstoorde gehechtheid bij
kinderen (5 tot en met 10 jaar) met een verstandelijke of meervoudige
(visueel-en-verstandelijke) beperking, die verwezen zijn voor psychiatrische
consultatie. Tevens het testen van het Disturbances of Attachment Interview
(DAI) (specificiteit, sensitiviteit) als instrument voor de screening van
verstoorde gehechtheid, vastgesteld op basis van de diagnostische richtlijnen
van de AACAP (2005) en het nagaan van geassocieerde factoren van verstoorde
gehechtheid. Daarnaast het onderzoeken van de overlap tussen symptomen van
verstoorde gehechtheid en symptomen van PDD. Tevens worden bij gebleken
betrouwbaarheid de DAI en Clinical Observation of Attachment (COA) als
instrumenetn voor de screening en diagnosestelling van verstoorde gehechtheid
geintroduceerd in tenminste een tiental centra voor psychodiagnostiek voor
kinderen met verstandelijke of meervoudige beperking.

Observationeel onderzoek

Het onderzoek richt zich op gedrag in alledaagse, veel voorkomende interacties
tussen kind en primaire verzorger. De observaties in de onderszoeks(spel)kamer
wijken nauwelijks af van observaties die kinderen ondergaan in
psycho-diagnostisch of psychiatrisch onderzoek. Het oogmeetkundig onderzoek
bestaat uit een visueel functieonderzoek (visus, gezichtsveldonderzoek,
volgbewegingen) en uitgevoerd door ervaren, gediplomeerd orthoptisten. Het te
gebruiken testmateriaal en methodieken zijn internationaal bekend en
geaccepteerd; er wordt geen gebruik gemaakt van oogdruppels.
Het onderzoek vindt plaats met kinderen met een VMB, aangemeld bij de
kinderpsychiatrie, omdat instrumenten worden getest die uiteindelijk in die
specifieke populatie voor verbetering in de diagnostiek moeten zorgen. De
deelnemende kinderen kunnen ook zelf baat hebben bij deelname aan het
onderzoek, doordat de resultaten van de voor het onderzoek gepleegde
diagnostiek, met de kwalificatie dat het (deels) experimentele resultaten zijn,
desgewenst ter beschikking zullen worden gesteld aan de behandelaars. De
instrumenten die bij de primaire verzorgers worden afgenomen (zoals de DAI)
zijn voor het kind niet merkbaar.
In de Clinical Observation of Attachment-procedure worden de kinderen
blootgesteld aan korte separaties van hun ouder/primaire opvoeder. In de
aanwezigheid van de primaire verzorger zal het kind ook blootgesteld worden aan
een kort, onverwacht hard geluid. De (milde) stress die hier het gevolg van kan
zijn, is nodig om verstoord gehechtheidsgedrag te kunnen observeren.