Late effecten van chemotherapie op hersenfunctie bij ouderen

Als gevolg van het groeiend aantal ouderen zal de incidentie van borstkanker de
komende jaren toenemen. De verwachting is dat in 2015 de incidentie rond de
17.000 per jaar zal liggen. Chemotherapie zal voor veel van deze vrouwen een
belangrijk onderdeel van de behandeling vormen.
De laatste jaren heeft onderzoek uitgewezen dat chemotherapie voor borstkanker
een nadelig effect kan hebben op het cognitief functioneren. Deze nadelige
effecten worden nog jaren na afloop van de behandeling waargenomen. Tot op
heden is niet bekend wat de gevolgen van chemotherapie op het cognitief
functioneren op de zeer lange termijn zijn. Persisteren de waargenomen
cognitieve problemen op oudere leeftijd, en zorgt chemotherapie ervoor dat
vrouwen die nu op gevorderde leeftijd zijn en die in het verleden met
chemotherapie behandeld zijn, een verhoogd risico hebben op cognitieve
achteruitgang en dementie in vergelijking met vrouwen die een dergelijke
behandeling niet hebben ondergaan?
Op deze vragen zal het voorgestelde onderzoek een antwoord trachten te geven.
Het cognitief functioneren van patiënten die 5 tot 20 jaar geleden CMF
chemotherapie hebben ondergaan voor borstkanker, en die nu ouder zijn dan 60
jaar, zal onderzocht worden met behulp van neuropsychologische tests. Met
behulp van MRI zal gekeken worden naar structurele veranderingen in de hersenen
die aan deze cognitieve problemen ten grondslag kunnen liggen. De patiënten
zullen vergeleken worden met vrouwelijke deelnemers aan een bevolkingsonderzoek
naar de determinanten van ouderdomziektes die in het verleden niet met
chemotherapie behandeld zijn. Bij al deze vrouwen is eveneens
neuropsychologisch en MRI onderzoek gedaan.
Hoewel de combinatie cyclofosfamide, methotrexaat en 5-fluororacil (CMF) sinds
een aantal jaar niet meer de eerste keus behandeling vormt, is zij meer dan 20
jaar wereld wijd de standaard chemotherapie voor borstkanker geweest. Dit
betekent dat zeer grote aantallen vrouwen deze behandeling hebben ondergaan.
Deze vrouwen zijn nu op gevorderde leeftijd, en willen zo lang mogelijk een
kwalitatief goed en zelfstandig leven leiden. Intacte cognitieve functies
vormen een voorwaarde hiervoor.
Momenteel is er geen enkele andere chemotherapeutische behandeling voor
borstkanker die op dergelijke grote schaal uniform gegeven is. Het hiervoor
gestelde onderzoek kan bovendien beschouwd worden als model voor toekomstig
onderzoek naar andere combinaties van cytostatica die recent frequenter
toegepast worden.
Dat het relevant is na te gaan of adjuvante chemotherapie voor borstkanker
leidt tot een verhoogde kans op cognitieve achteruitgang en dementie op latere
leeftijd, wordt eens te meer duidelijk wanneer er gekeken wordt naar de
geschatte prevalentie van borstkanker. Door het groeiend aantal nieuwe
borstkanker patiënten, in combinatie met de verbeterde prognose (mede door de
chemotherapie), is de schatting dat in 2015 alleen al in Nederland de
prevalentie rond de 190.000 zal zijn. Wanneer chemotherapie inderdaad leidt tot
meer cognitieve achteruitgang en dementie, kan een belangrijk maatschappelijk
probleem rijzen.

Het huidige voorstel zal onderzoeken of chemotherapie veranderingen in het
brein veroorzaakt die verschillen van normale, leeftijdsgerelateerde
veranderingen en of chemotherapie het risico verhoogt op cognitieve
achteruitgang en dementie.

Observationeel onderzoek, cross-sectioneel

Patiënten zullen eenmalig onderzocht worden. Het onderzoek duurt 2.5 uur en
bestaat uit een semi-gestructureerd interview, een medisch onderdeel waarin,
lengte, gewicht, bloeddruk bepaald wordt, en waarin bloed wordt afgenomen, een
hartfilm en een echo van vaten in hals en hart worden gemaakt; verschillende
vragenlijsten en neuropsychologische tests, en een MRI scansessie.
De patiënt dient stil te liggen in de scanner wat soms als onaangenaam wordt
ervaren. Bovendien maakt de scanner herrie, wat effectief gereduceerd wordt
door het gebruik van oordopjes en een koptelefoon. Als de standaard
veiligheidsmaatregelen worden toegepast (bv. geen ferromagnetische objecten in
de scannerruimte) bestaan er geen risico's voor de patiënt. De overige medische
onderzoeken (bloedafname, hartfilm en echo hart en hals) zijn kortdurend en
niet schadelijk.
Ruime ervaring met patiëntpopulaties en uitgebreide ervaring met de deelnemers
aan het ERGO bevolkingsonderzoek hebben aangetoond dat deze procedure
aanvaardbaar is en niet als te belastend wordt ervaren.