Worden de effecten van prenatale blootstelling aan de Hongerwinter doorgegeven aan volgende generaties? Een epigenetische studie.

Achtergrond: Ondervoeding tijdens de zwangerschap kan permanente gevolgen
hebben op groei, cardiovasculaire uitkomsten en metabole functies. Deze
gevolgen zijn nadelig voor de cardiovasculaire gezondheid op latere leeftijd.
Dierstudies tonen aan dat prenatale ondervoeding lijdt tot hypertensie,
dyslipidemie, verstoorde glucose tolerantie en zelfs verkorte levensduur.
Met subsidie van de Nederlandse Hartstichting, heeft onze onderzoeksgroep in
het Hongerwinter cohort bewijs geleverd dat maternale ondervoeding tijdens de
zwangerschap lijdt tot een verdubbeling van cardiovasculaire ziekten bij de
kinderen van deze moeders.
Dierproeven geven steeds meer inzicht in het moleculaire mechanisme van deze
effecten. Intra-uteriene ondervoeding heeft permanente veranderingen van de
epigenetische regulatie mechanismen van genen tot gevolg. Deze veranderingen
lijden tot veranderde expressie van genen en mogelijk tot verhoging van het
cardiovasculaire risico.
Recent is aangetoond dat epigenetische veranderingen een rol spelen bij
cardiovasculaire aandoeningen, derhalve lijkt dit mechanisme een belangrijke
rol te vervullen bij de gevolgen van maternale ondervoeding op de gezondheid
van haar kinderen. Bovendien blijkt uit dierproeven dat deze epigenetische
veranderingen overerven naar de volgende generatie, zelfs als deze niet zelf is
blootgesteld aan intra-uteriene ondervoeding. De epigenetische veranderingen
gaan ook in deze generatie (F2) gepaard met een fenotype dat een verhoogd
cardiovasculair risico heeft.
Het Hongerwinter cohort bestaat uit mannen en vrouwen die zijn geboren rond de
Hongerwinter in het Wilhelmina Gasthuis in Amsterdam. Dit cohort biedt een
unieke mogelijkheid om de vraag te beantwoorden of maternale ondervoeding lijdt
tot veranderingen in epigenetische regulatie van genen. En tevens of deze
epigenetische wijzigingen gepaard gaan meteen verhoogd risico op
cardiovasculaire ziekten in volgende generaties.

Doel: De vragen die deze studie wil beantwoorden zijn:
1 Zijn epigenetische veranderingen verantwoordelijk voor de nadelige effecten
van maternale ondervoeding op het cardiovasculaire risico van F1?
2 Erven deze epigenetische veranderingen over op de volgende generatie (F2), en
gaan zij gepaard met een toegenomen cardiovasculair risico?

Opzet en Studiepopulatie: Om de eerste vraag te beantwoorden zullen wij de
methyleringsstatus bepalen van 4 genen uit het bloed van 793 leden van het
Hongerwintercohort (F1). Wij zullen aantonen of intra-uteriene blootstelling
aan ondervoeding veranderingen veroorzaakt van de mate van methylering van 4
kandidaat genen.
De tweede vraag zal worden beantwoord door een studie uit te voeren bij 3
generaties; vrouwen die zwanger waren rondom de Hongerwinter en zijn bevallen
in het Wilhelmina Gasthuis te Amsterdam (F0), hun kinderen (F1) en
kleinkinderen (F2). Wij zullen zowel de mate van methylering als de mate van
expressie van 4 kandidaat genen bepalen in 80 F0-F1-F2-trio*s. Daarnaast zullen
wij het cardiovasculair risicoprofiel van F2 in kaart brengen teneinde het
intergenerationeel effect van intrauteriene blootstelling aan ondervoeding te
bepalen.
Deze studie zal de volgende hypothese toetsen: Epigenetische veranderingen,
veroorzaakt door maternale ondervoeding tijdens de zwangerschap, zijn
geassocieerd met een verhoging van cardiovasculaire risico*s.

De belasting voor de deelnemers bestaat uit afname van wangslijmvlies en het
invullen van een vragenlijst (tijdsbelasting geschat 1 uur). Beiden veilig,
risico- en pijnvrij.