Een studie naar de mogelijke relatie tussen inter-individu variatie in parameters van totaal speeksel, pellicle en verschillen in het ontwikkelen van erosieve slijtage.

1.Achtergrond. Tandslijtage is het verlies van tandweefsel ten gevolge van
mechanische en of chemische factoren. Er is een toenemende aandacht voor
slijtage bij jonge mensen, waar meestal erosie (oplossen van tandmateriaal
onder invloed van zuren van niet-bacteriële oorzaak) als belangrijke
etiologische component wordt gevonden. Tanderosie is een zeer actueel en
maatschappelijk herkend probleem. Mogelijk komt het door veranderingen in
levensstijl zoals een verbeterde mondhygiëne, hogere consumptie van gezond maar
erosief voedsel en drank [Zero, 1996]. Er is een grote variatie tussen
individuen in de vatbaarheid voor erosie [Hall et al., 1999; O'Sullivan, 2000;
Vieira, 2007]. Erosie door (fris)dranken wordt klinisch mogelijk gemodificeerd
door speeksel kenmerken zoals speekselvloed, pH, viscositeit, eiwit- en
mineraalsamenstelling en buffercapaciteit.

2.Doel. Het in situ onderzoeken van een mogelijke relatie tussen inter-individu
variatie in parameters van totaal speeksel en verschillen in het ontwikkelen
van erosieve slijtage.

3.Studieopzet. Het is een *single centre*, single blind onderzoek.Vijftig
gezonde vrijwilligers zullen deelnemen aan het onderzoek (zie bijlage). De
vrijwilligers zullen de hydroxy-apatiet schijfjes gedurende 1.5 uur (9.00 -
10.45) dragen in de buccale omslagplooi van de onderkaak om een pellikel te
laten groeien. Deze plek heeft de voorkeur omdat de kans op inslikken het
kleinst is. Tevens zal worden gevraagd ongestimuleerd en gestimuleerd speeksel
af te staan Met de schijfjes in situ wordt er niet gegeten noch gedronken en
tandenpoetsen wordt niet toegestaan. Na 1,5 uur dragen zullen de schijfjes
worden ingenomen en gedurende 2 minuten worden blootgesteld aan een eroderende
vloeistof. Het verlies van tandmateriaal door erosie zal bepaald worden aan de
hand van Atomic Absorption Spectroscopy (AAS). Hierbij wordt het calciumverlies
uit het hydroxyapatiet na een erosieve blootstelling gemeten. [Dijkman et al.,
1983; Vieira et al., 2005]. Verder zullen de pH, buffercapaciteit, kalium,
natrium, chloride, ureum, fosfaat, totaal calcium concentratie, totaal eiwit en
viscositeit van het speeksel worden gemeten [Veerman et al., 1996].

4.Populatie. Vijftig gezonde vrijwilligers nemen deel aan het onderzoek.

5.Interventie. De vrijwilligers zullen hydroxyapatiet schijfjes eenmaal
gedurende 1.5 uur dragen. De schijfjes worden aan het begin gedesinfecteerd met
alcohol. Er wordt tijdens het dragen van de schijfjes niet gegeten, gedronken,
gerookt en tandenpoetsen wordt niet toegestaan. Tevens zal er gevraagd worden
speeksel af te staan.

6.Eindpunten. Van alle proefpersonen wordt de speekselsamenstelling (eiwitten
en mineralen) en speekseleigenschappen (pH, buffercapaciteit, viscositeit)
bepaald. Tevens wordt het verlies van hydroxyapatiet door erosie bepaald aan de
hand van Atomic Absorption Spectroscopy (AAS). Hierbij wordt het calcium
verlies uit het hydroxyapatiet na een erosieve blootstelling gemeten. Van de
eroderende vloeistof worden calcium baselinemetingen gedaan. Na de
blootstelling van de samples zal opnieuw de calcium concentratie worden
gemeten. Het verschil tussen deze twee metingen is een maat voor het glazuur
verlies.

7.Omschrijving en inschatting belasting en risico voor proefpersonen. De
belasting voor de vrijwilliger bestaat uit het 1,5 uur dragen van de
hydroxyapatiet schijfjes tijdens werktijd en het afstaan van het speeksel.
Inslikken van de schijfjes behoort tot de risico*s. Door het dragen in de
buccale omslagplooi van de onderkaak wordt dit zoveel mogelijk voorkomen.
Indien dit toch gebeurt zal dit, gezien het gladde oppervlak, weinig problemen
geven.

Het in situ onderzoeken van een mogelijke relatie tussen inter-individu
variatie in parameters van totaal speeksel en verschillen in het ontwikkelen
van erosieve slijtage

Het is een single center, single blind onderzoek. Voorafgaand aan deze studie
is een pilot gedaan met 12 deelnemers. Met behulp van de verkregen data is een
benodigde sample grote van 50 personen geschat (zie studie populatie paragraaf
2.4)
De vrijwilligers zullen 2 hydroxy-apatiet schijfjes en 1 porseleinen schijfje
(controle, zie *slijtage metingen* pagina 12) gedurende een halve werkdag (9.15
- 10.45) dragen in de buccale omslagplooi van de onderkaak om een pellicle te
laten groeien. Deze plek heeft de voorkeur omdat de kans op inslikken het
kleinst is. Met de schijfjes in situ wordt er niet gegeten noch gedronken en
tandenpoetsen wordt niet toegestaan. Na 1,5 uur dragen zullen de schijfjes
worden ingenomen en gedurende 2 minuten worden blootgesteld aan een eroderende
vloeistof en de 50 deelnemers zal gevraagd worden ongestimuleerd en
gestimuleerd speeksel af te staan.

De *study design* is als volgt:
1) 50 hydroxy-apatiet schijfjes.
2) 25 porseleinen schijfjes
3) De schijfjes worden 1,5 uur (van 9.15 tot 10.45) gedragen in de buccale
omslagplooi van de onderkaak om vorming van pellikel mogelijk te maken
4) Afname van ongestimuleerd en gestimuleerd speeksel. Het verzamelen van
ongestimuleerd speeksel vindt plaats door elke halve minuut de mondvloeistof
die zich zonder stimulatie in de mond heeft verzameld, uit te spugen in een 25
ml plastic opvangvaatje totdat er 5 ml is verzameld. De tijd die hiervoor nodig
is wordt bijgehouden en genoteerd. Aansluitend zal de deelnemers gevraagd
worden te kauwen op parafilm en al het in de mond verzamelde speeksel uit te
spugen terwijl de parafilm in de mond blijft totdat 5 ml is verzameld.
Vervolgens wordt de hoeveelheid speeksel gewogen. Op deze wijze kan het
gestimuleerde speeksel verzameld worden en tevens de speekselsecretiesnelheid
worden bepaald. Tevens zal de viscositeit van het speeksel bepaald worden. Het
speeksel wordt gecentrifugeerd en met behulp van vloeibare stikstof ingevroren
en bewaard bij -80 graden celcius.
5) Erosieve blootstelling: gedurende 2 min worden de samples buiten de mond in
een eroderende oplossing (50 mM citroenzuur, (pH = 3)) geplaatst.

Slijtage metingen:

Het verlies van hydroxyapatiet door erosie zal bepaald worden aan de hand van
Atomic Absorption Spectroscopy (AAS). Hierbij wordt het calcium verlies uit het
hydroxyapatiet na een erosieve blootstelling gemeten. Van de eroderende
vloeistof worden calcium baselinemetingen gedaan. Na de blootstelling van de
samples zal opnieuw de calcium concentratie worden gemeten. Het verschil tussen
deze twee metingen is een maat voor het glazuur verlies [Dijkman et al., 1983;
Vieira et al., 2005]. Door het mogelijk neerslaan van calcium uit het speeksel
in de pellikel zal er mogelijk een te hoge calcium concentratie worden gemeten.
Door het dragen en het vervolgens blootstellen aan de eroderende oplossing van
het porselein, waaruit geen calcium oplost, kan hiervoor gecorrigeerd worden.

Speeksel metingen
De pH en de buffercapaciteit van het speeksel worden direct na afname gemeten.
Hierbij wordt gebruik gemaakt van een pH elektrode en toevoeging van 0.5 mmol
HCL voor het bepalen van de buffercapaciteit. Kalium, natrium, chloride en
ureum worden gemeten, eventueel na verdunnen, met een ion selectieve electrode
(Roche Hitachi 911 Chemistry Analyzer, Tokyo, Japan). Totaal calcium wordt
bepaald door middel van atomische absorptie spectroscopie (Perkin Elmer type
372, Waltham, MA, USA). Fosfaat concentratie wordt bepaald met de
molybdene-blauw methode. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een inorganische
fosfaat UV test kit (Boehringer, Mannheim, Duitsland). Totaal eiwit
concentratie wordt bepaald met behulp van de BCA protein assay reagent (Pierce,
Rockford, IL, USA) [Veerman et al., 1996]. De viscositeit van het speeksel
wordt bepaald met behulp van een viscositeitsmeter (Brookfield DV-II + Pro
Wells Brookfield cone/plate Middleboro, Mass., USA).

Pellikel metingen
De eiwit samenstelling van de pellicle zal worden bepaald met behulp van
gel-electrophorese (SDS-PAGE, sodium dodecyl sulfaat polyacrylamide gel
electrophorese). SDS-PAGE is een techniek om eiwitten aan de hand van hun
electrophoretische mobiliteit te scheiden.

De belasting voor de vrijwilliger bestaat uit het 1,5 uur dragen van de
hydroxyapatiet schijfjes tijdens werktijd en het afstaan van het speeksel.
Inslikken van de schijfjes behoort tot de risico*s. Door het dragen in de
buccale omslagplooi van de onderkaak wordt dit zoveel mogelijk voorkomen.
Indien dit toch gebeurd zal dit, gezien het gladde oppervlak, weinig problemen
geven. Er is geen direct gezondheidsvoordeel voor de deelnemer.