De verhalen die we leven.
Een randomised controlled trial annex kosten-effectiviteitsstudie

Depressie en angst onder ouderen is een belangrijk gezondheidsprobleem. De
belangrijkste risicofactor voor het ontwikkelen van een depressieve stoornis of
angststoornis is de aanwezigheid van lichte tot matige depressieve klachten
en/of angstklachten. Door middel van preventie kan een belangrijke bijdrage
worden geleverd aan het terugdringen van het aantal nieuwe cases. Uit
internationaal onderzoek blijkt dat integratieve reminiscentie leidt tot afname
van depressieve klachten en waarschijnlijk ook tot afname van angstklachten.
Integratieve reminiscentie is een laagdrempelige, specifiek voor ouderen
ontwikkelde methodiek, waarin ouderen vertellen over hun leven en hun leven
evalueren. Centraal in het project staat onderzoek naar de
(kosten)effectiviteit van de cursus 'De verhalen die we leven', gebaseerd op
integratieve reminiscentie. In deze studie wordt door middel van een randomized
controlled trial onderzocht wat de effecten zijn van de cursus op depressie,
angst, kwaliteit van leven en geestelijke gezondheid. Daarnaast zullen
economische analyses worden uitgevoerd.

Hypothese:
De interventie is superieur aan de *geen preventie* vergelijkingsconditie in
termen van de klinische uitkomsten (vermindering van depressieve klachten en
angstklachten en verbetering in kwaliteit van leven en psychologische
gezondheid) en kosten-effectiviteit.

Doelen van het voorgestelde onderzoek zijn de cursus *De verhalen die we leven*
empirisch te toetsen op:
1. De effectiviteit in termen van afname van depressieve klachten en
angstklachten;
2. De effectiviteit in termen van verbetering in kwaliteit van leven en
psychologische gezondheid;
3. De prognostische (modererende) factoren die succes of falen in afname van
klachten voorspellen (reminiscentiestijl,
persoonlijkheid, geslacht, initiële klachtniveaus van depressie en angst);
4. De aan- of afwezigheid van mediërende effecten van mastery, zingeving en
negatief denken;
5. De kosten-effectiviteit, ofwel, de incrementele kosten per vermeden
*possible cases*;
6. De kosten-utiliteit, ofwel, de incrementele kosten per, voor kwaliteit
gecorrigeerd, gewonnen levensjaar (QALY).

De opzet van het onderzoek is een gerandomiseerde controlled trial met twee
parallelle groepen. Ten eerste is er de experimentele groep, die de cursus "de
verhalen die we leven" volgt. Ten tweede is er de "geen preventie"
vergelijkingsgroep die toegang heeft tot standaardzorg, waarin de deelnemers
gebruik mogen maken van alle zorg die ze wensen. Dit is een pragmatische,
non-blinde, multi-site trial.

Door elke participerende GGZ-Preventieafdeling wordt tweemaal de cursus >De verhalen die we leven> aangeboden. Dit is een groepsgerichte interventie van 7 bijeenkomsten van 2 uur en 1 follow-up sessie na 8 weken, die wordt uitgevoerd in groepen van maximaal vier deelnemers. In deze interventie worden de deelnemers uitgenodigd om aan de hand van thema>s herinneringen aan het eigen leven op te halen. Zo krijgen de deelnemers vragen mee naar huis over de volgende thema>s: jeugd, werk en zorg, moeilijke perioden, sociale relaties, hoogte- en dieptepunten, metafoor (rode draad), betekenis en toekomst. Door middel van gerichte vragen vindt (her)evaluatie van het eigen levensverhaal plaats. De mensen die de cursus volgen worden vergeleken met een controlegroep. Zij ontvangen geen preventieve cursus, maar hebben wel een onbeperkte toegang tot standaardzorg. Ze mogen dus gebruik maken van alle zorg die ze wensen, iets dat nadrukkelijk wordt genoemd in de informatiebrief die ze ontvangen. De controlegroep wordt na afloop van het onderzoek uitgenodigd om alsnog deel te nemen aan de cursus.

Belasting voortvloeiend uit de interventie:
Proefpersonen die de cursus *De verhalen die we leven* krijgen, ontvangen 1
kennismakingsgesprek (à 30 min.), 7 cursusbijeenkomsten en 1 follow-up
bijeenkomst (allen à 2 uur). Er zal gereisd moeten worden om de cursus te
kunnen volgen. De proefpersonen in de controlegroep ontvangen geen interventie.
Na afloop van het onderzoek wordt hen wel aangeboden dat ze de cursus *De
verhalen die we leven* kunnen volgen.

Belasting voortvloeiend uit het onderzoek:
Proefpersonen vullen voor het onderzoek vragenlijsten in op vier of vijf
meetmomenten; voorafgaand aan de interventie, 4 weken na de start van de
interventie, direct na afloop van de interventie, 3 maanden na de interventie
en 12 maanden na de interventie. De eerste vragenlijst is iets langer dan de
vervolgvragenlijsten en zal ongeveer 60 minuten in beslag nemen. Het invullen
van de vervolgvragenlijsten zal ongeveer 20-45 minuten per meetmoment kosten
(zie voor de te gebruiken meetinstrumenten p. 7 van het protocol). De
deelnemers aan de experimentele conditie krijgen een jaar na afloop een
vragenlijst toegestuurd.

Aanvullende taxatie van de risico's:
Wij verwachten voor de proefpersonen geen risico's. Immers:
1. Proefpersonen melden zich uit eigen beweging aan omdat ze last hebben van
lichte tot matige depressieve klachten en/of angstklachten. De eventueel
positieve uitslag van diagnostisch onderzoek naar de mogelijke aanwezigheid van
een depressieve stoornis kan dan niet geheel als een verrassing komen. Met
andere woorden, de proefpersoon wordt dan niet geconfronteerd met een voor hem
of haar nieuw en belastend feit.
2. De interventie worden te allen tijde en consequent gepresenteerd als een
mogelijkheid om meer greep op het eigen leven te krijgen. Het gaat om een
cursus waarbij aan de hand van thema*s herinneringen aan het eigen leven worden
opgehaald. Door middel van gerichte vragen vindt (her)evaluatie van het eigen
levensverhaal plaats. Daarmee 'empowert' de cursus eerder, dan dat zij
medicaliseert.