Screening op depressieve klachten en depressieve stoornis bij patienten in de palliatieve fase in huisartspraktijk en ziekenhuis

Stemmingsstoornissen komen frequent voor bij patiënten in de palliatieve fase.
Het rapport van de European Association for Palliative Care (EAPC) meldt
prevalentiecijfers tot 58 procent. Depressieve klachten leveren een grote
bijdrage aan een verminderde kwaliteit van leven bij palliatieve patienten en
hun mantelzorgers. Ook de beleving van lichamelijk symptomen kan negatief
beïnvloed worden door depressieve klachten.
De diagnostiek van depressie bij palliatieve patienten is niet eenvoudig. Het
kan voor een hulpverlener moeilijk zijn een depressie af te grenzen van gewone
somberheid omdat somberheid in de palliatieve fase zo invoelbaar is. Daarnaast
houdt de DSM-IV classificatie van een depressieve stoornis geen rekening met
kenmerken die het gevolg zijn van een lichamelijke ziekte. De lichamelijke
symptomen van depressie vertonen een grote overlap met symptomen van de
terminale ziekte zelf (bijvoorbeeld vermoeidheid, gewichtsverlies), wat het
stellen van de diagnose depressie bemoeilijkt. De aandacht van hulpverleners in
de palliatieve zorg gaat vaak meer uit naar lichamelijke symptomen dan naar
psychosociale symptomen. Tot slot kan ook een gebrekkige communicatie tussen
hulpverleners en patiënten een belemmering zijn voor het vaststellen van een
depressie.
Het toepassen van een bruikbaar, valide en betrouwbaar screeningsinstrument
voor depressie bij palliatieve patienten zou de diagnostiek kunnen verbeteren.
Het is daarom belangrijk een screeningsinstrument voor depressie te valideren
bij palliatieve patiënten.

De belangrijkste doelstelling van het onderzoek is het bepalen van de
validiteit en toepasbaarheid van de Beck Depression Inventory, de Hospital
Anxiety and Depression Scale en een korte screening van 3 vragen, als
screenende tests voor de detectie van depressie bij patiënten in de palliatieve
fase in de huisartspraktijk en bij poliklinische palliatieve patienten in het
ziekenhuis.

Cross-sectioneel onderzoeksdesign met daarnaast een follow-up van 8 weken.
Palliatieve patienten wordt gevraagd een vragenlijst in te vullen waaronder de
Beck Depression Inventory, Hospital Anxiety and Depression Scale en een
drie-vragen screening (zie ook bijlage). Binnen twee weken wordt de patient
gevraagd de Beck Depression Inventory Primary Care in te vullen. Na 8 weken
wordt de patient nogmaals gevraagd een vragenlijst met de Beck Depression
Inventory, de Hospital Anxiety and Depression Scale en de drie-vragen screening
in te vullen.

Als de behandelend arts van oordeel is dat een patiënt aan het onderzoek zou
kunnen deelnemen, dan ontvangt de patiënt een uitnodiging tot deelname van het
onderzoek met een vragenlijst welke ongeveer 20 minuten tijd kost om in te
vullen. Als de patiënt besluit om deel te nemen en de vragenlijst retourneert,
zal binnen 2 weken een korte vragenlijst (BDI-PC) toegestuurd worden welke in
ongeveer 5 minuten ingevuld kan worden.
Een deel van de patiënten, alle patiënten die boven het gebruikelijk afkappunt
van de screeningsinstrumenten scoren en een random sample van de patiënten die
laag scoren, zal gevraagd worden om deel te nemen aan een gestructureerd
interview met de arts-onderzoeker. Dit interview zal ongeveer 45 minuten duren.
Acht weken na het ontvangen van de eerste vragenlijst zal de patiënt opnieuw
een vragenlijst ontvangen die ongeveer 10 minuten tijd kost om in te vullen.
Wellicht kan het invullen van de vragenlijsten voor patiënten vermoeiend zijn
en ook eventuele emotionele belasting is niet uitgesloten. Uit recent onderzoek
naar de belasting van palliatieve patiënten door psychosociaal onderzoek blijkt
echter dat de meeste patiënten deelname aan het onderzoek waarderen en zelfs
ervaren er baat bij te hebben gehad. (Pessin et al. Burden and benefit of
psychosocial research at the end of life, Palliative Medicine 11 (4), 2008)