Diepe hersenstimulatie in chronische therapie resistente drugsverslaving: Een exploratief onderzoek

Verslaving is een chronische hersenaandoening met ernstige gevolgen voor de
patiënt zelf, zijn omgeving en de samenleving. Er bestaan verschillende
effectieve behandelmethoden voor verslaving. Een deel van de patiënten reageert
niet of onvoldoende op de bestaande behandelmethoden en voor hen is de
verslaving chronisch, deze patiënten zijn *therapieresistent*. Zij zullen,
veelal met steun van gespecialiseerde behandelteams, vooralsnog met hun
verslaving moeten *leren leven*.

Recent wordt er bij verschillende psychiatrische ziektebeelden diepe
hersenstimulatie toegepast als een alternatief voor behandeling. Diepe
hersenstimulatie (in het Engels wel 'Deep Brain stimulation' oftewel DBS) is
een interventie waarbij er chirurgisch elektrodes worden ingebracht in het
brein die zijn verbonden met een stimulator. Deze methode is omkeerbaar,
verstelbaar en niet destructief voor de hersenen. Onderzoeksresultaten van
dierexperimenteel onderzoek en observationeel onderzoek in mensen van DBS bij
verslaving zijn veelbelovend.

Tot op heden is de veiligheid en effectiviteit van DBS bij drugsverslaving nog
niet onderzocht. Daarom heeft is het doel van deze studie onderzoek te doen
naar de haalbaarheid, veiligheid en effectiviteit van nucleus accumbens (NcAcc)
DBS in chronische therapie resistente patiënten die afhankelijk zijn van
heroïne en/of cocaïne. Daarnaast zal er gekeken worden d.m.v. functional
Megnetic Resonance Imaging (fMRI) en Single Photon Emission Computed Tomography
(SPECT) naar veranderingen in hersenfunctionaliteit die met DBS gepaard gaan en
de relatie hiervan met de klinische uitkomstmaten.

Het doel van het onderzoek is 1) om de haalbaarheid, veiligheid en
effectiviteit vast te stellen van NcAcc DBS in patiënten met een chronische
therapie resistente heroïne en/of cocaïne verslaving; 2) om de functionele
neurale effecten van NcAcc DBS te kunnen onderzoeken met functionele MRI door
middel van (neurocognitieve) taken die zijn gerelateerd aan verslaving en
terugval en om de relatie te onderzoeken tussen deze effecten en de klinische
uitkomst maten.; 3) Om de functionele effecten van DBS te onderzoeken door
middel van SPECT in termen van verandering in de beschikbaarheid van striatale
dopamine D2 receptoren en om de relatie te onderzoeken tussen deze
veranderingen en de klinische uitkomst maten.

Het is een exploratief onderzoek waarbij de subjectieve uitkomstmaten over
drugscraving en drugsgebruik vergeleken zullen worden over verschillende
tijdstippen tijdens het onderzoek.

Imaging deel:
Patiënten zullen in een dubbel blind gerandomiseerd binnen-subject design
vergeleken worden over twee tijdspunten waarin de stimulator aan en uit staat.
Gekeken wordt naar de verandering en verschillen in D2 receptor binding en
bloeddoorstroming in de hersenen.

De interventie in deze studie is diepe hersenstimulatie (DBS) in de nucleus accumbens (NcAcc), deze wordt bij alle deelnemers toegepast. DBS is een omkeerbare, verstelbare en niet destructieve methode waarbij er chirurgisch elektrodes worden geïmplanteerd in een van te voren vastgesteld gebied van de hersenen. Deze elektrodes zijn verbonden met een stimulator. Het verstellen en programmeren van deze stimulator is niet invasief (er is geen operatie voor nodig) en wordt gedaan door een getrainde arts om te komen tot een maximale symptoomreductie met minimale bijwerkingen. Er is besloten voor de NcAcc als target locatie omdat zowel dierexperimenteel onderzoek en onderzoek met mensen heeft aangetoond dat deze locatie veelbelovend is voor DBS behandeling van verslaving. Bovendien is al aangetoond met onderzoeken naar DBS in psychiatrische stoornissen dat deze locatie veilig gestimuleerd kan worden. Daarnaast heeft het AMC ruime ervaring met NcAcc DBS in meer dan 20 patiënten met een obsessieve compulsieve stoornis die hetzelfde protocol hebben doorlopen.

De grootste belasting voor de patiënten zal de interventie zelf zijn inclusief
de detoxificatie periode, de operatie en het moeten aanpassen van hun
levensstijl zonder drugsgebruik. Gedurende de verschillende stadia van het
onderzoek varieert de tijdsduur van de onderzoeken tussen 4 uur in de week van
de operatie, 8 uur in de 8 weken van voorbereiding en bijna 20 uur in de 12
weken van de experimentele fase. De belasting van de onderzoeken is beperkt.
Geen van de metingen is pijnlijk of heeft een hoog gezondheidsrisico. Bij de
SPECT scans is er een stralenbelasting van 4.8 mSv per scan, er worden 2 scans
gemaakt dus de totale stralenbelasting is 9.6 mSv. Dit is minder dan het
maximum dat is voorgeschreven voor wetenschappelijk onderzoek (10 mSv/year)

De risico*s van dit onderzoek omvatten de risico*s die samengaan met de
operatie waaronder een klein risico (<1%) op een hersenbloeding of infectie.
Daarnaast kunnen patiënten tijdelijk last hebben van een vervelend gevoel
rondom de stimulator and de kabels die hieraan verbonden zijn. Ook kunnen
sommige patiënten tijdelijke neurologische symptomen vertonen die over het
algemeen spontaan weer zullen verdwijnen of na afstelling van de stimulator.