Onderzoek naar het verband tussen smaakperceptie en circulerende insulinespiegels ( en andere metabole hormonen): A pilot study

Smaak en geur zijn belangrijke zintuigelijke functies om voedsel te localiseren
en te besluiten welk voedsel in te nemen, aangezien met deze zintuigen een
indicatie wordt gegeven omtrent kwaliteit, veiligheid en eetbaarheid van het
voedsel. Smaaksensaties ontstaan in smaakreceptoren die gelegen zijn in het
slijmvlies van de orofarynx. Smaak begint met signaaltransductie waarbij
receptoren zijn betrokken die gelegen zijn op de oppervlaktemembranen van
gemodificeerde epitheelcellen, die veel overeenkomsten vertonen met neuronen.
De smaakcellen in de tong zijn gelocaliseerd in speciale structuren, bekend als
"taste buds". Groepjes taste buds zijn georganiseerd in papillen; iedere papil
bevat ongeveer 3-5 taste buds. Het wordt meer en meer duidelijk dat er een
sterke relatie bestaat tussen smaakperceptie en stofwisseling. Het lijkt er op
dat endocriene signalen die ontstaan in de taste buds een rol spelen bij
voedselinname, verzadiging, en metabole status in het algemeen. Als voorbeeld
kan dienen dat meerdere hormonen die cruciaal zijn voor de controle van de
energiebalans en eetlust aanwezig blijken te zijn in de taste buds; er wordt
verondersteld dat deze hormonen een belangrijk locaal effect hebben op
smaakgevoeligheid. Deze hormonen zijn ondermeer glucagon-like peptide 1
(GLP-1), vasoactive intestinal peptide (VIP), ghrelin, glucagon,
cholecystokinine en neuropeptide Y (NPY).
De aanwezigheid en functionaliteit van deze hormonen in de tong suggereert dat
intacte smaak- en geurperceptie zeer belangrijk zijn om een adequate
energie-inname te controleren. Dit wordt ondersteund door de vaststelling dat
veranderingen in smaakperceptie worden geassocieerd met
stofwisselingsstoornissen. Eetlust-geassocieerde hormonen en hun receptoren
controleren waarschijnlijk de smaakperceptie, hetgeen vervolgens kan leiden tot
verandering in voedselvoorkeur en voedselinname. Bijvoorbeeld het anorexigene
hormoon leptine wordt geproduceerd door adipocyten, en speelt een rol bij
controle van de voedselinname door een effect te hebben op de leptinereceptoren
in de hypothalamus. Recent onderzoek heeft echter laten zien dat
leptinereceptoren zich ook bevinden in de taste buds, en dat circulerend
leptine deze receptoren kan activeren waardoor de smaakperceptie voor zoet
wordt verminderd.
Eerder onderzoek heeft laten zien dat een groot aantal eetlustregulerende
hormonen in de tong aanwezig zijn, en dat er een complexe interactie tussen
perifere hormonen en locale, in de tong aanwezige hormonen plaats vindt. Deze
interactie moduleert niet alleen smaak, maar ook elders in het lichaam
gelocaliseerde fysiologische systemen zoals metabole controle en energiebalans.
Veel van de exacte functies van deze hormonen zijn op dit moment nog
onduidelijk, aangezien onze kennis omtrent de bijdrage van metabole hormonen
aan smaakperceptie nog zeer beperkt is. Uit het onderzoek dat totnutoe is
verricht wordt duidelijk dat veel hormonen min of meer dezelfde effecten hebben
op verschillende doelorganen. Een belangrijk voorbeeld hierbij is GLP-1, dat
een groot aantal energie-regulerende systemen beïnvloedt zoals glucoseregulatie
in de periferie en zoete smaakperceptie in de tong. Het lijkt erop dat er een
behoud van eigenschappen bestaat op verschillende fysiologische niveaus,
hetgeen (geredeneerd vanuit een evolutionair standpunt) betekent dat er meer
synergie ontstaat tossen energiebalans en zintuigen. Door een beter inzicht te
krijgen in de manier waarop deze endocriene functies geconserveerd zijn in
meerdere fysiologische systemen kunne we beter begrijpen hoe complexe
endocriene systemen functioneren. Hierdoor ontstaat de mogelijkheid tot
ontwikkeling van farmacologische middelen die een rol zouden kunnen spelen bij
het bestrijden van aandoeningen zoals obesitas en diabetes mellitus type 2
(DM2). Het onderzoek op dit gebied is nog weinig ontwikkeld; we hopen dat in de
komende jaren snel meer kennis zal worden verkregen omtrent de endocriene
activiteit van de tong. Bij de mens is de relatie tussen smaakperceptie en
metabolise nog nauwelijks onderzocht. Interessant is hierbij het onderscheid
tussen mensen met weinig, gemiddeld en veel smaakperceptie.

Onze hypothese is dat er verschillen in plasmaspiegels van insuline en andere
metabole hormonen bestaan tussen gezonde mensen met weinig, gemiddeld en veel
smaakperceptie, en dat er mogelijk een aanvullend verschil bestaat bij
patiënten met DM2, aangezien DM2 een aandoening is waarbij veranderingen kunnen
optreden in de betrokken metabole hormonen in de circulatie, maar ook in
smaakperceptie-regulatie.

Het onderzoek duurt 6 maanden, volgens onderstaand tijdpad:
Stap 1: recrutering van proefpersonen (maand 1)
Er zullen 10 DM2 patiënten worden gerecruteerd bij de diabetespolikliniek van
het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, door hun behandelend arts. Daarnaast zullen 30
gezonde vrijwilligers zonder (n=15) en met (n=15) normaal smaakvermogen worden
gerecruteerd door de Better Immune System Foundation.
Stap 2: Datacollectie, bloed- en speekselafname (maand 1-2)
Door artsen in het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis worden gegevens van de deelnemers
verzameld, bestaande uit een korte vragenlijst, gewicht, een smaaktest, een
foto van de tong en afname van bloed en speeksel.
Stap 3: Plasma- en speekselanalyse (maand 3-4)
Hormoonbepalingen door het National Institute on Aging
Stap 4: Analyse van vragenlijsten en smaakperceptie (maand 3-4)
Evaluatie van vragenlijsten, foto's en smaaktest door Better Immune System
Foundation in relatie tot eetgewoontes en gedrag
Stap 5 (maand 5-6)
Data-analyse en verslaglegging/publicatie

De door ons gebruikte procedures brengen niet of nauwelijks risico's met zich
mee. De smaakstrips kunnen mogelijkerwijs als onprettig worden ervaren door de
deelnemers. Bloedafname kan leiden tot kortdurend gevoel van zwakte, lichte
pijn, irritatie rond de punctieplaats, en een minimale kans op
ontsteking/infectie. De gehele procedure duurt circa 15 minuten