Effectiviteit van cognitieve gedragstherapie voor de behandeling van insomnia in een chronische psychiatrische populatie met een depressieve stoornis

Insomnia is een veelvoorkomende klachten binnen de psychiatrische populatie en
wordt veelvuldig gezien comorbide aan een depressieve stoornis. Onderzoek naar
behandelmogelijkheden in zowel de normale populatie als de psychiatrische
populatie laat veelbelovende resultaten zien voor zowel de korte als lange
termijn effecten van behandeling van insomnia met cognitieve gedragstherapie.
Het onderzoek gericht op insomnia en depressie is de afgelopen jaren
toegenomen, evenals de veelzijdigheid aan vraagstellingen. Wat opvalt is de
beperkte hoeveelheid onderzoek in de chronische psychiatrische populatie (2
jaar of langer in zorg met blijvende en/of recidiverende depressieve klachten
en bijkomende insomnia). Dit onderzoek richt zich op de vraag of resultaten
(een vermindering van de insomnia klachten en een verbetering van de
slaapkwaliteit) uit eerder onderzoek over de effectiviteit van CGT in de
behandeling van insomnia en depressie gerepliceerd kunnen worden in de
chronisch populatie.

Kan het volgen van een slaaptraining bestaande uit CGT in een chronische,
ambulante, psychiatrische populatie met depressieve klachten en insomnia leiden
tot een vermindering van de slaapklachten en verbetering van de slaapkwaliteit?
Kunnen in deze populatie dezelfde resultaten verwacht worden als in een
niet-chronische populatie met een stemmingsstoornis en insomnia?

Subvraagstellingen/hypothesen
1. CGT voor insomnia (comorbide) leidt tot een significante verbetering van de
slaapklachten en de slaapkwaliteit(subjectieve slaapkwaliteit, inslaapduur,
slaapduur, slaapgewoontes, slaapverstoringen, gebruik van slaapmedicatie en
algemeen niveau van functioneren overdag) vergeleken met de controle conditie.
2. Het volgen van de CGT gericht op insomnia leidt tot een verbetering van de
kwaliteit van leven.
3. CGT voor insomnia leidt tot een vermindering van depressieve klachten
vergeleken met de controle conditie.

Het betreft experimenteel gerandomiseerd interventie onderzoek met
controlegroep. Deelnemers worden geselecteerd door hun behandelaar op basis van
een minimaal matige depressiescore op de BDI en door te voldoen aan de criteria
van insomnia volgens DSM IV. Daarna wordt een informatiebrief en informed
consent gevraagd. Vervolgens krijgen zij in een tweede gesprek diverse
vragenlijsten gericht op slaapgewoonten, gedachten over slaap, slaapkwaliteit
en uitleg over een slaapdagboek wat zij voor de duur van de studie dienen bij
te houden. Daarna worden zij toegewezen aan of de trainingsconditie of de
wachtlijstconditie. Deelnemers in de trainingsconditie volgen een training van
8 weken en 1 terugkomzitting en dienen op 3 meetmomenten vragenlijsten in te
vullen. De mensen in de wachtlijstconditie vullen op 2 momenten vragenlijsten
in en krijgen na 8 weken als nog de mogelijkheid om de training te volgen.

De deelnemers welke worden toegewezen aan de behandelconditie ontvangen 8 weken training en 1 terugkomzitting na 4 weken. De training wordt toegevoegd aan de >care as usual>. De training wordt gegeven door een psycholoog (minimaal in opleiding tot GZ-psycholoog). De training bestaat uit de volgende onderdelen welke allen specifiek gericht zijn op slaap: De training is opgebouwd uit 3 onderdelen: Psycho-educatie, cognitieve gedragstherapie en relaxatie oefeningen. In het onderdeel psycho-educatie krijgen de deelnemers voorlichting over de werking van slaap, het veranderen van slaapgedrag en advies rondom de vermindering van slaapklachten. Dit gebeurt onder andere door middel van uitleg over het belang van een goede dagstructuur, de rol van voeding en ontspanning in het ontwikkelen van een goede nachtrust, en diverse opdrachten als het bijhouden van een slaapdagboek. In het onderdeel cognitieve therapie wordt uitleg gegeven over de rol van negatieve gedachten bij het in stand houden van de slaapklachten. Veel mensen met slaapproblemen hebben in de loop van de tijd verschillende negatieve gedachten over het slapen ontwikkeld. Deze gedachten bestaan vaak al langere tijd en worden vaak als waarheid en moeilijk veranderbaar gezien. Tijdens de cognitieve gedragstherapie leert men in verschillende stappen anders aan te kijken tegen negatieve gedachten over slaap. In het onderdeel ontspanningsoefeningen maakt men door middel van diverse ontspanningsoefeningen kennis met de positieve effecten van ontspanning op de slaapklachten. Oefeningen die worden toegepast zijn onder andere de gedachtestop oefening, de autogene training, en de Progressieve Spierrelaxatie van de Amerikaanse fysioloog Edmund Jacobson. De terugkomzitting is gericht op de persoonlijke leerpunten van de deelnemers op de verschillende onderdelen van de training. De controle conditie bestaat uit een wachtlijst conditie, welke alsnog de training op een later tijdstip krijgt aangeboden.

Deelname heeft geen specifieke risico*s voor patienten. Zij kunnen deelname
beëindigen op elk moment. Naast minimaal 2 individuele gesprekken voorafgaand
aan de training, dienen deelnemers aan de training 9 keer naar het ziekenhuis
te komen voor een groepszitting. Zij dienen op 3 meetmomenten 4 vragenlijsten
in te vullen (BDI, PSQI, OQ-45 en DBAS) en gedurende 14 weken een slaapdagboek
dagelijks bij te houden. De wachtlijstconditie heeft 2 meetmomenten met
dezelfde lijsten en dient voor 10 weken een dagboek bij te houden. De
wachtlijstconditie wordt individueel benaderd om de vragenlijsten in te vullen.