Naar een effectievere behandeling van obesitas: een RCT naar het verminderen van emotioneel eten middels dialectische gedragstherapie

Meer dan de helft van de Nederlandse bevolking heeft een Body Mass Index van
25kg/m2 of hoger (overgewicht of obesitas) en bij 14% komt obesitas voor (CBO,
2008). De huidige interventies, gericht op veranderingen in leefstijl, leiden
niet tot gewichtsverlies op de lange termijn (Mann et al., 2007). Hetzelfde
geldt voor gedragsmatige behandelingen (Wilson, 1994), hoewel die wel
geassocieerd zijn met minder terugval op de korte termijn (Werrij et al.,
2009). Er zijn belangrijke redenen om aan te nemen dat een behandeling gericht
op gewichtsverlies, substantieel verbeterd kan worden door systematisch
aandacht te besteden aan emotioneel eten als een belangrijk kenmerk van (een
groot deel van) obesitas. Emotioneel eten betekent eten in reactie op een
negatieve emotionele beleving. Zo'n 40% van de obesen heeft in significante
mate last van emotioneel eten (Van Strien, in press).

De werkzaamheid van de aangepaste versie van DGT voor eetstoornissen is
gerapporteerd in twee gevalsstudies, een ongecontroleerde trial en twee RCT's.
Deze laatste twee studies gebruikten echter een wachtlijstgroep als
controleconditie (Chen et al., 2008). Er is dus niet eerder een directe
vergelijking gemaakt tussen DGT en CGT. De effectiviteit van deze vorm van DGT
(in Nederlandse vertaling) in termen van gewichtverlies en emotioneel eten is
recent aangetoond in een ' case-control' studie bij GGZ Oost-Brabant (Roosen,
2008). Uiteraard is de beperking van zo'n studie het risico op een
selectie-bias en 'confounding'. Deze beperkingen van de schaarse beschikbare
studies, in combinatie met het veelbelovende karakter van DGT voor het
verbeteren van de behandeling van obesitas, heeft ons ertoe gebracht deze
studie voor te stellen. We zullen onderzoeken of Dialectische Gedragstherapie
voor obese patienten met een hoog niveau van emotioneel eten, te verkiezen is
boven Cognitieve Gedragstherapie, de 'treatment as usual', in termen van
effectiviteit.

De verwachting is dat DGT leidt tot een grotere daling in BMI, emotioneel eten
en eetbuien en in een grotere toename van kwaliteit van leven dan CGT.
Bovendien verwachten we dat deze veranderingen stand zullen houden op de
langere termijn.
Tenslotte verwachten we bijkomende psychologische effecten, meer specifiek een
afname van angst, depressie en impulsiviteit en verbetering van
copingvaardigheden.

Deze studie stelt de effectiviteit van dialectische gedragtherapie (DGT) vast,
vergeleken met de effectiviteit van de ' treatment as usual', de (standaard)
cognitieve gedragstherapie (CGT), door middel van een gerandomiseerd
gecontroleerd onderzoeksdesign binnen een afdeling voor eetstoornissen en
obesitas bij Amarum.

Gebaseerd op dit doel zijn verschillende sub-vragen relevant zoals:
1a) Wat zijn de (extra) effecten (gemeten in BMI en kwaliteit van leven) van
DGT vergeleken met CGT?
1b) Wat zijn de (extra) effecten van DGT vergeleken met CGT op de langere
termijn?

De verwachting is dat DGT leidt tot een grotere daling in BMI, emotioneel eten
en eetbuien en in een grotere toename van kwaliteit van leven dan CGT.
Bovendien verwachten we dat deze veranderingen stand zullen houden op de
langere termijn.
Tenslotte verwachten we bijkomende psychologische effecten, meer specifiek een
afname van angst, depressie en impulsiviteit en verbetering van
copingvaardigheden.

Deelnemers worden at random toegewezen aan één van de beide onderzoekscondities:
- Emotieregulatie vaardigheidstraining, gebaseerd op het Stanford Dialectische
Gedragstherapie protocol voor eetbuistoornis (DGT), zonder een dieetadvies of
aanmoediging tot lichamelijke beweging. Dit is een systematische
vaardigheidstraining, gericht op het verbeteren van identificatie van
gevoelens, mindfullness, spanningstolerantie en vaardigheden om emoties te
reguleren. De behandeling bestaat uit 20 sessies groepstherapie van 2 uur en
wordt gegeven door twee in dialectische gedragstherapie gespecialiseerde
therapeuten.
- De cognitieve gedragstherapie (CGT) is gebaseerd op het cognitieve model van
eetstoornissen. De behandeling richt zich op het normaliseren van het
eetpatroon (bereiken van een regelmatig eetpatroon en het stopen van eetbuien),
verhogen van het lichaamsbewustzijn en verbeteren van lichamelijke beweging
door psycho-educatie, zelfmonitoring, zelfcontrole, cognitieve herstructurering
en ook psychomotore therapie. Het richt zich niet op het verbeteren van de
emiotieregulatie vaardigheden. De behandeling bestaat uit 20 dagen
groepstherapie en wordt gegeven door een cognitief-gedragstherapeut, een
sociotherapeut en een psychomotore therapeut.

De behandelingen zullen gegeven worden door verschillende therapeuten. De
therapeuten zullen zichzelf aanmelden binnen Amarum (onder supervisie van
Mirjam Lammers). Maries Roosen, van GGZ Oost-Brabant, zal de therapeuten
trainen voor de DGT. Zij heeft ruime ervaring met het zeer gedetailleerde DGT
protocol en is de hoofdbehandelaar geweest in de case-controle studie (calorie
beperkt dieet door een diëtist) bij de behandeling van obese mensen met een
hoge mate van emotioneel eten (Roosen, 2008).

Data-verzameling en random toewijzing aan DGT of CGT vindt plaats bij Amarum
door Mirjam Lammers. Data-invoer en -analyse vinden plaats op de Radboud
Universiteit Nijmegen.

Metingen vinden plaats voor de behandeling (T1), na de behandeling (T2) en bij
vier follow-up metingen (T3 na een half jaar, T4 na 1 jaar, T5 na 2 jaar en T6
4 jaar na de behandeling.

De ene groep ontvangt 20 sessies groepstherapie (2 uur/week, DGT). De andere groep ontvangt 20 sessies groepstherapie (1 dag/week, CGT).

n.v.t.