Het herstel van het vermogen tot het voorstellen van bewegingen in patiënten na een CVA.

Ieder jaar krijgen ongeveer 40.000 mensen in Nederland te maken met de gevolgen
van een beroerte die o.a. kan resulteren in beperkingen van arm-hand functie en
hun zelfstandig gaan (CBO richtlijn Beroerte 2009). De gangbare
revalidatiemethode voor deze groep mensen is bottum-up. Door herhaalde
bewegingsuitvoering wordt getracht de arm-hand en loop functie te verbeteren.
De neurale netwerken die de bewegingsuitvoering ondersteunen zouden echter ook
top-down, door bewegingsvoorstelling geactiveerd kunnen worden.
Bewegingsvoorstelling wordt in de internationale literatuur motor imagery
genoemd.

De laatste jaren is duidelijk geworden dat bewegingsvoorstelling en
bewegingsuitvoering nauw aan elkaar verwant zijn. Voorstellen leidt o.a. tot
activiteit in dezelfde hersengebieden als het daadwerkelijk uitvoeren van die
bewegingen (Jackson et al., 2001; Jeannerod et al., 2001). Ook heeft onderzoek
uitgewezen dat het herhaald voorstellen van bewegingen (mental practice) zelfs
leidt tot verbetering in de uitvoering van bewegingen (Feltz & Landers, 1983;
Driskell et al., 1994).

Er zijn CVA-patiënten die hun mogelijkheid tot bewegingsvoorstelling behouden
(Johnson, 2000). Maar er zijn ook studies die aantonen dat bij een deel van de
CVA-patienten de mogelijkheid tot bewegingsvoorstelling is aangedaan (Sirigu et
al. 1996; Gonzales et al. 2005). Als patiënten niet in staat zijn om zich
bewegingen voor te stellen, kan het onnodig zijn om hen te belasten met mental
practice in het revalidatieprogramma.

Het doel van het onderzoek is inzicht te krijgen in hoeverre het vermogen tot
bewegingsvoorstelling bij patiënten na een CVA is verminderd en bij een
verminderd vermogen tot bewegingsvoorstelling inzicht krijgen in het herstel
hiervan. Dit om een bijdrage te kunnen leveren aan het kunnen bepalen of het
zinvol is mental practice als behandeling te ontwikkelen binnen een
revalidatieprogramma.
Hiertoe hebben we de volgende onderzoeksvragen geformuleerd; Hoe groot is het
percentage CVA patiënten in de subacute fase dat tot bewegingsvoorstelling in
staat is? Als een CVA patient niet meer in staat is tot bewegingsvoorstelling,
in hoeverre kan het vermogen tot bewegingsvoorstelling herstellen in het eerste
jaar post-onset? Loopt dit herstel parallel aan het herstel van de arm-hand
functie?

Bij 30 patiënten, geselecteerd uit CVA patiënten die klinisch zijn opgenomen
of poliklinisch worden behandeld in het Centrum voor Revalidatie UMCG, locatie
Beatrixoord of Revalidatiekliniek Revalidatie Friesland, locatie Beetsterzwaag
of Leeuwarden, wordt gedurende een jaar het bewegingsvoorstellingsvermogen
vervolgd met een mentale rotatie taak en de arm-hand functie wordt gemeten.
Daarnaast is er een controlegroep bestaand uit geslacht, leeftijd en
handdominantie gematchte gezonde proefpersonen om een referentiewaarde te
verkrijgen t.a.v. het bewegingsvoorstellingsvermogen van gezonde proefpersonen
van dezelfde leeftijd en om te controleren of handdominantie invloed heeft op
de prestatie op de Parsons taak.
Het vermogen tot bewegingsvoorstelling wordt onderzocht door middel van een
mentale rotatietaak, de Parsons taak (Parsons, 1987). Dit is een
gecomputeriseerde taak waarbij afbeeldingen van handen in verschillende
geroteerde posities worden aangeboden.
Voor het meten van de arm-hand functie zal er gebruik worden gemaakt van een
Fugl-Meyer Scale (FM) en de Utrechtse Arm/Hand test (UAT).
Amendement: zowel patiënt als controleproefpersoon vullen eenmalig een 10
minuten durende vragenlijst in waarin zij aangeven hoe goed zij zich bewegingen
kunnen voorstellen.

Het onderzoek bestaat uit 5 meetmomenten, elk ongeveer 1 uur durend. Een groot
deel van deze meetmomenten zal binnen de (poli)klinische fase vallen, voor de
overige meetmomenten kan de proefpersoon thuis bezocht worden of gezien worden
op de polikliniek, afhankelijk van zijn/haar voorkeur. De afname van deze taken
vindt zittend plaats. Aan het afnemen van deze taken zijn op geen enkele manier
risico*s verbonden.
Daarnaast worden nog een tweetal testen afgenomen die het functieniveau en het
activiteitenniveau van de arm van de patiënt meten, namelijk de Fugl-Meyer
Scale (FM) en de Utrechtse Arm/Hand test (UAT). Echter, deze testen worden
grotendeels tijdens de reguliere behandeling ook afgenomen en zullen dus geen
extra belasting vormen.