Invloed van callous-unemotional traits, neuropsychologische karakteristieken en neurobiologische kenmerken op behandeluitkomst bij jongeren met een gedragsstoornis in een gesloten behandelsetting

Voor jongeren met ernstige gedragsstoornissen bestaan verschillende
behandelprogramma*s waarvan de meest intensieve vormen in een gedwongen,
gesloten setting plaatsvinden. Plaatsing in een gesloten setting wordt meestal
als *laatste redmiddel* ingezet. Toch blijkt ook deze ingrijpende interventie
niet voor alle jongeren met gedragsproblemen te leiden tot verbetering van hun
functioneren. Een aanzienlijk deel houdt blijvende gedragsproblemen en heeft
daarmee een groot risico op een langdurige criminele carrière en psychosociaal
disfunctioneren. Er is dan ook een noodzaak voor onderzoek dat
aanknopingspunten oplevert om de effectiviteit en doelmatigheid van de
behandeling van deze jongeren te vergroten.
Er bestaat enige evidentie dat met name jongeren met een gedragsstoornis in
combinatie met bepaalde psychopathiforme kenmerken, de zgn. callous-unemotional
traits (CU-trekken) en/of verminderde (re)activiteit van de
Hypothalamus-Pituitary-Adrenal-as (HPA-as) en het autonome zenuwstelsel (ANS)
minder reageren op straf en beloning. Aangezien de meeste van de gangbare
behandelinterventies juist gebruik maken van straf- en beloningsprincipes, zou
verondersteld kunnen worden dat de groep met CU-trekken en/of verminderde
HPA/ANS (re)activiteit minder profiteert van dergelijke interventies.
Bovendien zijn er recente indicaties dat sprecifieke neuropsychologische
processen van belang kunnen zijn bij behandelsucces van deliquente jongeren (De
Kogel 2008; Fishbein 2009). Dit is in overeenstemming met Moffit's theorie
'Developmental dual taxonomy of antisocial behavior' (Moffit 1993), waarbij het
verstoorde neuropsychologische functioneren karakteristiek is voor individuen
met levensloop persistent antisociaal gedrag. Inzicht in de neuropsychologische
karakteristieken van DBD jongeren kunnen bijdragen aan effectievere
interventies. Bovendien is het plausibel dat neuropsychologische
karakteristieken mogelijk voorspellende waarde voor behandelsucces.

Het voorgestelde onderzoek heeft als doel meer inzicht te krijgen in de invloed
van neuropsychologische karakteristieken, CU-trekken en HPA/ANS (re)activiteit
op de uitkomst na een gestandaardiseerde interventie, alsook in de
veranderlijkheid van de laatste twee kenmerken gedurende de interventie.
Mogelijk kunnen hiermee in de toekomst behandelingen beter afgestemd worden op
de jongeren en geeft het nieuwe aanknopingspunten voor toekomstig onderzoek ten
behoeve van de ontwikkeling van effectievere interventies in deze moeilijk
behandelbare groep jongeren.

In dit observationele onderzoek zullen gedurende een periode van 2 jaar alle
jongeren die gedwongen worden opgenomen in een instelling voor gesloten
jeugdzorg, tijdens hun opname gevolgd worden. In totaal zullen ongeveer 200
jongeren deelnemen aan het onderzoek.
CU-trekken, gedragskenmerken en de eventuele veranderingen daarin worden op de
behandelafdeling in het kader van de reguliere behandelevaluatie op
gestandaardiseerde wijze in kaart gebracht.
Voor dit onderzoek zal daarnaast HPA/ANS (re)activiteit direct na opname, voor
en na een standaard behandeling (Agression Replacement Training [ART]) én vlak
voor ontslag uit de instelling gemeten worden middels het afnemen van de
Cortisol Awakening Respons (CAR), een afgeleide van het functioneren van de
HPA-as reactiviteit en het meten van de hartslag is rust.
De verlenging en uitbreiding zoirgt voor een totaal onderzoek van 5 jaar, waar
in totaal ongeveer 300 jongeren deel nemen aan het onderzoek, waarvan 100 aan
de toegevoegde ANS en neuropsychologische meting. De neuropsychologische meting
zal vlak voor een standaard behandeling (Agression Peplacement Training [ART])
plaats vinden.

De jongeren die deelnemen aan het onderzoek zullen het standaard
behandelprogramma volgen, net als alle jongeren die niet meedoen aan het
onderzoek. Als aanvulling op de reguliere metingen in het behandelproces, zal
bij de deelnemers gedurende hun verblijf drie maal een Cortisol Awakenings
Respons (CAR) en de ANS-activiteit worden afgenomen.
Voor de CAR zal de jongere verzocht worden om in het eerste uur na ontwaken,
drie maal op een watje te kauwen om speeksel te verzamelen. Tijdens dit uur mag
de jongere niet eten drinken of roken, na deze metingen kan de jongere zijn
dagelijkse activiteiten vervolgen.
Voor de ANS-meting krijgt de jongere drie maal een een ANS meting, via een
aantal plakkers die de jongeren zelf op het lichaam aanbrengen. De
neuropsychologische karakteristieken worden gemeten via de computer en zal zo'n
85 minuten in beslag nemen. Dit zal op een afgesproken tijdstip gebeuren
wanneer het de jongeren uitkomt. Gezien de aard van de metingen zal de
belasting voor de jongeren minimaal zijn en zijn er geen risico's aan
verbonden.