De weg naar een geintegreerd CenteringPregnancy: een effectevaluatie

Nederland kent een relatief hoge perinatale sterfte ten opzichte van de
omringende landen. (Buitendijk et al., 2004; Mohangoo et al., 2008) Binnen
Nederland zijn er grote geografische verschillen in perinatale sterfte, waarbij
vrouwen met een lage sociaaleconomische positie en/of van allochtone afkomst
een verhoogd risico hebben. (Bonsel et al., 2010) Er is veel winst te behalen
wanneer we de risicofactoren voor perinatale sterfte (o.a. vroeggeboorte en
laag geboortegewicht) zouden kunnen beïnvloeden. Bovendien streven we ernaar de
ervaring die vrouwen hebben met hun zwangerschap en bevalling te optimaliseren.
Dit kan bereikt worden door de zwangere een centrale plek te geven binnen de
zorg die haar omringt. (Stuurgroep Zwangerschap en Geboorte, 2009) Een
mogelijke oplossing hiervoor en voor het beïnvloeden van risicofactoren voor
perinatale sterfte biedt de aanpak van CenteringPregnancy*, een andere manier
van prenatale zorg.
CenteringPregnancy* is in de VS met name gericht op autochtone- en allochtone
vrouwen met een lage sociaaleconomische status. Onderzoek binnen deze populatie
toont aan dat dit type zorg een positief effect heeft op
gezondheidsvaardigheden, zoals meer prenatale kennis, beter voorbereid zijn op
de bevalling en betere borstvoedingscijfers. (Baldwin et al., 2006; Grady et
al., 2004; Ickovics et al., 2007) Hiernaast ervaren vrouwen meer sociale
ondersteuning (Wedin et al., 2010) en zijn zij tevredener over deze vorm van
prenatale zorg. Met name vrouwen met verhoogde psychosociale stress bij de
start van de prenatale zorg vertoonden een significante toename van de
eigenwaarde (selfesteem), significant minder stressgevoel, en een jaar
postpartum significant minder sociale problematiek en minder vaak depressie dan
de vrouwen die individuele zorg ontvingen. (Ickovics et al., 2011) Vrouwen die
CenteringPregnancy* hebben gevolgd hebben ook minder kans op perinatale
morbiditeit in vergelijking met vrouwen die individuele zorg ontvingen: er is
33% minder kans op vroeggeboorten (in een hoog risicogroep), wat een
significant verschil is. Bovendien is het geboortegewicht hoger en het aantal
vrouwen dat sub-standaard zorg ontving is gereduceerd. (Ickovics et al., 2007)
Ondanks deze positieve onderzoeksresultaten, is een meer systematische aanpak
om het effect van CenteringPregnancy* te onderbouwen nodig. (Manant et al.,
2011; Ruiz-Mirazo et al., 2012).
In 2011-2012 is een haalbaarheidsstudie naar CenteringPregnancy* gedaan in
samenwerking met drie verloskundigenpraktijken. In september 2012 bleken
ongeveer 160 vrouwen zorg te hebben ontvangen binnen CenteringPregnancy*. De
resultaten van de haalbaarheidsstudie zijn tot nu toe veelbelovend. Zowel
zwangeren als verloskundigen zijn zeer enthousiast over deze vorm van prenatale
zorg. De zwangeren waarderen deze groepszorg met een 8,4 gemiddeld (range
7-10). Verdere resultaten van de studie worden momenteel geanalyseerd, maar de
haalbaarheid van CenteringPregnancy* in de Nederlandse verloskundige praktijk
lijkt zeer aannemelijk. Dit is een belangrijk gegeven, gezien de essentiële
verschillen in het verloskundig systeem tussen Nederland en de landen waar tot
nu toe CenteringPregnancy* is geïntroduceerd (VS, Canada, Verenigd Koninkrijk,
Australië en Zweden).

Het evalueren van het effect van CP in de Nederlandse setting op de
psychosociale- en gezondheidsuitkomsten (van de zwangerschap) en het succes van
de implementatie van CP (inclusief een kostenanalyse).

Gerandomiseerde clustertrial met een stepped wedge design, waarbij deelnemende
clusters worden gerandomiseerd naar het moment van implementatie van CP, de
interventie. Tijdens de controleperiode van een cluster (de maanden vanaf de
start van de studie tot het moment van implementatie) worden controledata
verzameld. Vanaf de implementatieperiode verzamelen de clusters
interventiedata, tot het eind van de studieperiode.

In plaats van de gebruikelijke individuele controles tijdens de zwangerschap, wordt de zorg bij CenteringPregnancy> in tien sessies aangeboden aan een groep vrouwen. Tijdens een sessie wordt de lichamelijke zwangerschapscontrole (en de daarbij horende risicoselectie) gecombineerd met voorlichting, interactieve leermethoden en gesprekken over wat vrouwen bezig houdt tijdens hun zwangerschap. De groepen bestaan uit acht tot twaalf vrouwen met dezelfde zwangerschapsduur. Tijdens de sessies leren zij elkaar kennen en worden zij gestimuleerd een grotere rol in hun eigen zorgproces in te nemen. Dit wordt onder andere vorm gegeven door te werken met interactieve leermethoden, themasessies, en een handboek waarin zwangeren worden gestimuleerd zichzelf doelen te stellen en hierop te reflecteren. Daarnaast worden vrouwen actief betrokken bij de uitvoer van medische handelingen, zoals hun eigen bloeddruk meten, zich wegen en het eigen dossier bij te houden. De bijeenkomsten worden gepland volgens een vastgesteld schema met te bespreken thema>s en vinden plaats onder begeleiding van een medisch verantwoordelijk zorgverlener, zoals een verloskundige of arts, en een assistent (dit kan een praktijkassistente zijn, een doula, een verloskundige of arts in opleiding et cetera).

Controleperiode: zwangeren krijgen reguliere individuele zorg, deelneemsters
wordt gevraagd op 4 momenten een vragenlijst in te vullen.
Interventieperiode: idem aan controleperiode. Daarnaast krijgen ze bij de
intake de keuze tussen individuele prenatale zorg en groepszorg conform CP.