Stress en epilepsie op de kinderleeftijd

Epilepsie is op de kinderleeftijd een veel voorkomende ziekte. Zeven op de 1000
kinderen is gediagnosticeerd met epilepsie. Bij patienten met epilepsie zijn er
factoren die epileptische aanvallen kunnen uitlokken. Veel kinderen met
epilepsie en hun ouders vertellen dat hun kind meer aanvallen krijgt wanneer
het stress ervaart. Uit dierexperimenteel onderzoek is bekend dat
stresshormonen invloed hebben op de kans op epileptische aanvallen. Het
mechanisme dat ten grondslag ligt aan stressgevoeligheid van aanvallen bij
kinderen met epilepsie is onbekend.

Onze hypothese is dat kinderen met stressgevoelige epilepsie een andere
regulatie van stresshormonen hebben dan kinderen met niet stressgevoelige
epilepsie en gezonde controles, en dat stressgevoeligheid van epileptische
aanvallen gerelateerd is aan hippocampale functie en genetische achtergrond.
Meer kennis over de relatie tussen stress en epilepsie op de kinderleeftijd
leiden tot een betere voorlichting van kinderen met epilepsie en hun ouders
over hoe om te gaan met stressvolle situaties. Daarnaast kan het
aanknopingspunten geven voor de ontwikkeling van nieuwe behandelingen voor
epilepsie.

Het doel van dit project is om de relatie op te helderen tussen stress en
epileptische aanvallen bij kinderen met epilepsie. Het specifieke doel van deze
studie is het in kaart brengen van mogelijke verschillen in stresshormoon
regulatie, hippocampale functie en genetische achtergrond van mogelijke
verschillen tussen kinderen met stressgevoelige epilepsie, kinderen met niet
stressgevoelige epilepsie en gezonde controles.

Prospectief observationeel exploratief onderzoek zonder invasieve metingen

De belasting voor de deelnemende kinderen bestaat uit het bijhouden van een
dagboek gedurende zes weken, twee vragenlijsten voor kinderen van 11 jaar en
ouder, een testmiddag en vier speekselafnames thuis. Voor ouders bestaat de
belasting uit het helpen van het kind met het dagboek en de speekselafnames,
het begeleiden van het kind bij de testmiddag (een van de ouders) en het
invullen van vier tot zes vragenlijsten.
De belasting van het dagboek wordt ingeschat als minimaal, aangezien de meeste
ouders van kinderen met epilepsie al een aanvalsdagboek bijhouden. De
testmiddag bedraagt ongeveer 3 uur en een kwartier. Gedurende dit bezoek
ondergaat het kind de Trier Social Stress Test voor Kinderen (TSST-C). Tijdens
deze test worden de bloeddruk en hartslag continu gemeten. Dit is non invasief
maar kan een drukkend gevoel geven om de arm. Op 9 momenten worden er
speekselsamples afgenomen door het kind op een watje te laten kauwen. Dit is
non invasief, maar het kind kan de smaak niet lekker vinden. De "code of
conduct related to expressions of objection by minors participating in medical
research", zoals geformuleerd door de CCMO, zal worden gevolgd. Deelnemers
voeren twee taken uit, die vergelijkbaar zijn met een kort schooltentamen
(totale duur 15 minuten). De veroorzaakte psychosociale stress respons is
vergelijkbaar aan de stressvolle momenten die het kind in het dagelijks leven
ervaart, met het voordeel dat de stressrespons gemeten wordt onder
gecontroleerde omstandigheden (deze test werd eerder verricht in onder andere
studie 08/271, *Long-term effects of neonatal glucocorticoid treatment on
health in later life (follow-up study)*). Om deze redenen wordt het risico op
het uitlokken van epileptische aanvallen ingeschat als niet verhoogd ten
opzichte van de dagelijkse situatie, zelfs bij kinderen met stressgevoelige
epilepsie. Omdat tweederde van de onderzoekspopulatie bestaat uit kinderen met
actieve epilepsie, bestaat de kans dat kinderen een epileptische aanval
meemaken die samenvalt met de test. Hoewel deze aanvallen ook zouden kunnen
optreden wanneer het kind thuis of op school zou zijn, wordt extra medische
zorg verwacht omdat het onderzoek plaatsvindt in het kader van een studie Om
deze reden worden kinderen waarvan ouders aangeven dat het kind een verlengde
of levensbedreigende aanval heeft gehad in reactie op acute stress, uitgesloten
van deelname aan het onderzoek. Tijdens de TSST-C zal een van de
ouders/verzorgers van het kind in de buurt zijn, zodat anti-epileptische
medicatie zo nodig door de ouder zelf kan worden toegediend (vergelijkbaar aan
de thuissituatie). Ook zal er gedurende de gehele testmiddag een arts aanwezig
zijn.
De vier speekselsamples thuis worden afgenomen door het kind zelf of met hulp
van zijn/haar ouders. Hiervoor geldt dezelfde belasting als voor de
speekselsamples tijdens de testmiddag. Dit duurt 45 seconden op 3 ochtenden en
een avond. Het invullen van de vragenlijsten voor ouders kost 10 minuten per
ouder, de vragenlijst over meegemaakte gebeurtenissen kost ook 10 minuten.

Met deze voorzorgsmaatregelen denken wij dat de risico's van dit onderzoek
verwaarloosbaar zijn. Omdat er in deze studie kinderen geincludeerd worden die
jonger zijn dan 12 jaar. wordt dit risico verhoogd naar een minimale
overschrijding van het verwaarloosbaar risico.

De studiepopulatie bestaat uit kinderen in plaats van volwassenen omdat dit
onderzoek groepsgebonden is. Het kan alleen verricht worden met kinderen met
epilepsie en gezonde controles van dezelfde leeftijd. De onderzoeksvraag naar
de relatie tussen stress en epilepsie op de kinderleeftijd, kan alleen
beantwoord worden door het onderzoek uit te voeren bij kinderen. Resultaten bij
kinderen verschillen zeer waarschijnlijk van resultaten in een volwassen
populatie, omdat epilepsie op de kinderleeftijd verschilt van epilepsie op de
volwassen leeftijd. Kinderen hebben bijvoorbeeld gemiddeld een hogere
aanvalsfrequentie en zijn gevoeliger voor aanvalsuitlokkende factoren. Ook de
hormonale stressrespons is afhankelijk van de leeftijd. Om deze redenen kan de
onderzoeksvraag slechts beantwoord worden door het onderzoek uit te voeren bij
kinderen.