(Kosten)effectiviteit van Mindfulness-Based Cognitieve Therapie (MBCT) voor kankerpatiënten: een superioriteitstrial van online versus face-to-face- behandeling versus reguliere behandeling.

In de afgelopen 20 jaar is de kans op overleving bij kanker dankzij vorderingen
in diagnose en behandeling van
de ziekte verbeterd. Door deze vooruitgang wordt kanker in toenemende mate
gezien als een chronische ziekte. Na
diagnose leeft ongeveer 70% van de patiënten nog minimaal vijf jaar (Mitchell,
Ferugson, Gill, Paul & Symonds,
2013). In de aankomende jaren zal de incidentie en de overleving bij
verschillende tumoren blijven stijgen, met als
gevolg dat het aantal mensen dat kanker zal krijgen, toeneemt én het aantal
mensen dat moet leven met de gevolgen
van kanker eveneens toeneemt. Het KWF verwacht in Nederland bijvoorbeeld een
aanzienlijke toename van de
absolute 10-jaars prevalentie van ongeveer 420.000 mensen met kanker in 2009
tot ongeveer 660.000 in 2020 (Signaleringscommissie
KWF Kankerbestrijding, 2011).

Een deel van de patiëntenpopulatie ervaart psychische klachten. Een recent
artikel (Krebber et al., 2014) geeft bijvoorbeeld aan dat de gemiddelde
prevalentie van depressie bij kankerpatiënten geschat wordt tussen 8 en 24%,
afhankelijk van het gebruikte meetinstrument,
soort tumor en behandelfase. Iedere patiënt gaat anders om met gevoelens van
angst en somberheid die kunnen
optreden tijdens het ziekteproces. Dit ziekteproces bestaat ook nog eens uit
verschillende stadia: het krijgen van de diagnose,
het kiezen en het ondergaan van een behandeling, het herstel en het leven met
de angst voor terugkeer van de ziekte.
Zo rapporteert ongeveer 15% van de borstkankerpatiënten verhoogde klachten ten
aanzien van angst en depressie tijdens
de diagnostische fase en de behandelingsfase en nog eens 15% van deze patiënten
ontwikkelen psychische problemen na de
behandelingsperiode (Henselmans et al., 2010).

Omdat de absolute prevalentie van mensen die moeten leven met de gevolgen van
kanker stijgt, is ook een stijging te
verwachten in de hoeveelheid mensen die behoefte heeft aan psychologische
ondersteuning en begeleiding bij hun ziekte.
Effectieve en breed beschikbare middelen zijn daarom nodig.

De huidige studie beoogt te onderzoeken of individuele MBCT online en MBCT in
groepsverband superieur zijn ten opzichte van een wachtlijst-controlegroep in
termen van verbetering van angst en depressie, psychologische gezondheid,
kwaliteit van leven, mindfulness-vaardigheden en kosteneffectiviteit. We zullen
ook de predictoren en mediatoren van het interventie-effect meten. Wat betreft
het predictie van het interventie-effect zullen we kijken naar
sociaaldemografische factoren zoals leeftijd en opleiding. Wat betreft de
mediatie van het interventie-effect zullen we kijken naar
mindfulness-vaardigheden, de relatie tussen patiënt en professional, en
groepscohesie.

Een drie-armige (groeps/online/wachtlijst) gerandomiseerde studie.

De face-to-face MBCT groepstraining bestaat uit 8 wekelijkse sessies van 2,5 uur en een stiltedag van 6 uur meditatie. Deelnemers worden daarnaast gevraagd om zes dagen per week 45 minuten thuis te oefenen en zullen hiervoor CD's en oefeningen ontvangen. Het individuele online MBCT programma zal dezelfde inhoud en structuur hebben als de face-to-face MBCT. In de individuele online conditie zullen patiënten thuis oefenen, begeleid door audiobestanden en een geschreven instructie vanuit een reader. Patiënten zullen de interventie bijvoorbeeld starten door het bijbehorende hoofdstuk voor die week te bestuderen in de reader, en door een MP3 bestand met de bodyscan-oefening te downloaden, waarna wordt gevraagd ermee te oefenen voor 45 minuten per dag. Ze registreren hun ervaringen in een huiswerk-logboek gedurende de week. De therapeut reageert op deze verslagleggingen middels een geschreven reactie op een vaststaande dag in de week. Patiënten gaan daarna door met de training door de hoofdstukken en oefeningen van de volgende week te downloaden. Dit beeld geldt voor de alle negen weken. Patiënten kunnen slechts doorgaan met de volgende sessie nadat ze hun huiswerk-ervaringen van de vorige week hebben opgenomen. De patiënten voltooien het programma in 9-12 weken.

Deze studie heeft betrekking op wilsbekwame volwassenen en onderzoek naar
therapie. Aan deelname zijn geen kosten
verbonden. Er zijn geen concrete redenen om te vermoeden dat deelname aan deze
therapie risico's met zich meebrengt. Deelname aan deze
studie kost tijd, omdat deelnemers meerdere interviews moeten ondergaan en
omdat aan ze wordt gevraagd om vragenlijsten in te vullen op verschillende
tijdstippen. De vragenlijsten bevatten vragen die confronterend kunnen zijn
voor deelnemers, omdat ze geconfronteerd
worden met hun huidige situatie. We verwachten echter niet dat dit de
deelnemers schade toebrengt.