SHARE

In Europa is het aandeel van ouderen in de totale bevolking groter dan in enig
ander continent * toch zal het verschijnsel van veroudering van de bevolking
wereldwijd tot ver in deze eeuw voortduren. Het onderzoek Survey of Health,
Ageing and Retirement in Europe (SHARE, zie onze website www.Share-project.org
voor verdere informatie) is in 2004 gestart met data verzameling en is de
eerste studie die de zeer veel verschillende aspecten bestudeert van de levens
van personen van 50 jaar en ouder in twintig landen van Scandinavië tot aan de
Middellandse Zee.

SHARE is een crossnationaal en multidisciplinair panel onderzoek met
individuele zelfgerapporteerde informatie over sociale, economische, en
gezondheid situaties, alsmede nationale institutionele en sociaal-politieke
omstandigheden, om te kunnen begrijpen hoe we in Europa op verschillende
manieren ouder worden. Deze factoren zijn bekende determinanten van gezond
ouder worden en de brede definitie daarvan die zowel adequate economische en
sociale support als goede gezondheid omvatten.

Zelfgerapporteerde informatie over gezondheid is belangrijk omdat het
subjectieve indrukken weergeeft. Maar als het wordt verzameld in verschillende
landen is het vertekend omdat individuele waarnemingen evenzeer tussen landen
varieren als socio-culturele factoren. Deze vertekening kan ongedaan worden
gemaakt met behulp van objectieve metingen van biologische en fysieke functies,
de zg. biomarkers. Daarom worden biomarkers, als indicatoren van de objectieve
gezondheidstoestand steeds meer gebruikt in epidemiologisch en
sociaal-economisch onderzoek.

Al vanaf de start heeft SHARE objectieve fysieke biomarkers gebruikt die bekend
zijn om hun voorspellende waarde voor negatieve gezondheidsontwikkelingen,
bijvoorbeeld handgreepkracht en longcapaciteit. Maar ook al bieden deze fysieke
biomarkers waardevolle informatie over mogelijke risico's, ze kunnen ons
slechts indirecte informatie geven en stellen niet in staat om de onderliggende
processen en wegen te begrijpen. Deze kennisleemte kan worden gevuld met behulp
van biologische biomarkers. Hoewel er nog veel te leren valt op dit gebied,
kennen we nu al enkele biologische biomarkers die nauw samenhangen met
gezondheid. En de kennis op dit gebied groeit.

In veel klinische en epidemiologische onderzoeken zijn biomarkers verzameld
door middel van venapuncties en veneuze bloed analyses. Deze methode is extreem
duur voor een veldonderzoek zoals SHARE. Als alternatief is de methode van DBS
geintroduceerd voor het onderzoeksveld. Her verzamelen van DBS houdt in dat
verschillende bloeddruppels worden genomen door bijvoorbeeld een vinger te
prikken en cappillair bloed op te vangen op een kaart van speciaal
filterpapier. De bloeddruppels drogen en de kaarten worden dan per post naar
een laboratorium gestuurd, waar ze worden opgeslagen in vrieskasten totdat de
analyses worden gedaan. DBS kunnen gemakkelijk worden verzameld in onderzoek
door gebruik te maken van getrainde maar niet medisch opgeleide interviewers.

De huidige stand van de biotechnologie maakt het mogelijk om verschillende
lipoproteine of proteine structuren alsmede bepaalde elementen (bijvoorbeeld
zware metalen) in mensen op te sporen. Daaronder vallen ook de bekende
biologische biomarkers, zoals geglyceerd hemoglobine (HbA1c), een marker voor
diabetes, en C-reactief proteïne (CRP) en cytokinen, markers voor onsteking en
samenhangend met aderverkalking, hoge bloeddruk en cardiovasculaire ziekten die
op een betrouwbare manier worden gemeten in DBS steekproeven. Korter geleden,
zijn DBS testen gedaan voor het meten van vitamine D en cholesterol. Lage
vitamine D waarden kunnen samenhangen met verlies van spiermassa, spierzwaktie
en functionele achteruitgang, alsmede met een verhoogd risico voor osteoporose
en botbreuk. Cholesterol is een marker voor het risico van cardiovasculaire
ziekten. DBS proeven voor andere biomarkers zijn nog in ontwikkeling en zullen
grote mogelijkheden bieden voor toekomstige studies.

De verwachting is dat de in SHARE verzamelde biomarkers inzicht zullen
verschaffen in de relaties tussen veel voorkomende chronische ziekten van
ouderen en risico gedrag en omgevingsfactoren onder verschillende
sociaal-economische omstandigheden. Toevoegen van DBS dataverzameling aan SHARE
zal daarom niet alleen de SHARE database verrijken, maar ook multidisciplinair
wetenschappelijk onderzoek verder helpen. Bovendien zijn we er zeker van dat de
resultaten van de biomarkers verzameling binnen SHARE ook van grote invloed kan
zijn voor de gezondheidspolitiek en zo voor de mensen in Europa en daarbuiten.

Het verzamelen van biologische biomarkers binnen een sociaal-wetenschappelijk
onderzoek als SHARE is van wetenschappelijk belang omdat het veel onderzoek
mogelijk maakt zoals:
- Het identificeren van oorzakelijke verbanden: biologische biomarkers kunnen
helpen om de ingewikkelde verbanden tussen sociale status en gezondheid en hun
psychologische wegen te begrijpen.
- Pre-klinische informatie: biomarkers laten voorstadia van ziekten zien,
aangezien fysiologische processen vaak onder de drempel van de waarneming van
een persoon plaatsvinden.
- Meten van de gezondheid van een respondent kan beter: Standaard
gezondheidsvragen in onderzoeken worden vaak aan de interpretatie (van de
vraag) beoordeling of beleving (van de gezondheid) en eigen kennis (van de
gezondheid) van de respondent zelf overgelaten. De waarde van subjectieve
gezondheidsmetingen valt niet te ontkennen, maar sommige onderzoeksvragen eisen
objectieve metingen. Speciaal bij internationale vergelijkingen kunnen zelf
gerapporteerde gezondheidsgegevens vertekend worden door verschillende
land-specifieke antwoordstijlen. Biomarkers stellen onderzoekers in staat om de
zelf gerapporteerde data te valideren en zo ook de hoeveelheid en determinanten
van onder- over- en foutief rapporteren te bestuderen in grote
bevolkingsonderzoeken.

Een groot voordeel van het verzamelen van biomarkers in een groot onderzoek als
SHARE is de gelijktijdige beschikbaarheid van biologische en
socio-demografische gegevens in een representatieve (d.w.z. niet klinische)
populatie. Bij gebruik van deze data kunnen veel gebieden worden onderzocht,
bijvoorbeeld de implicaties van recente beleidsmaatregels op de gezondheid van
ouderen, het oorzakelijk verband tussen biologische verouderingsprocessen met
sociaal en economisch bepaald gezondheidsgedrag, of de toekomstige kosten van
typische chronische ziekten van ouderen zoals diabetes.

Over het algemeen zijn we geinteresseerd in biomarkers die de ontwikkeling van
ziekten die typisch vanaf het midden van het leven ontstaan (zoals
cardiovasculaire ziekten) en ziekten die beinvloed worden door levensstijl en
omgevingsfactoren. De volgende parameters van de verzamelde DBS zullen in het
bijzonder worden geanalyseerd:
-Hemoglobineglycaat (HbA1c): dit is een meting van de bloedsuiker concentratie
over een langere periode. We meten niet de huidige bloedsuikerspiegel (NIET
nuchtere bloedsuikerspiegel, dus respondenten mogen eten of drinken voor de
afname van de DBS), maar door analyse van de HbA1c-waarde van het bloed, kunnen
we de gemiddelde bloedsuikerspiegel van de laatste 2-3 maanden zien, en of
iemand diabetes heeft of niet. Diabetes is een veel voorkomende ziekte bij
ouderen en bij een ongezonde levensstijl. Bovendien, als de respondent weet dat
hij diabetes heeft dan kan de HbA1c waarde aangeven hoe goed de respondent op
de behandeling reageert.
-Vitamine D (Vit. D): lage waarden van Vit. D kunnen samenhangen met verlies
van spiermassa, spierzwakte en functieverlies, en verhoogd risico op
botfracturen (osteoporose). De Vit. D concentratie in het bloed is sterk
afhankelijk van voeding en blootstelling aan zonlicht.
- Totaal cholesterol: Het niveau van totale cholesterol is een goede marker
voor het risico op hart-en vaatziekten. Deze ziekten beginnen vaak subtiel
onder de drempel van de waarneming van de persoon. De analyse van de totale
cholesterol kan helpen om patiënten in een vroeg stadium van cardiovasculaire
ziekten die anders onopgemerkt zou zijn te identificeren.
-C reactief proteïne (CRP) en cytokines (zoals TNF , IL - 6 , BDNF): CRP en
cytokines zijn ontstekingsmarkers die ons vertellen of een respondent op dat
moment een ontsteking heeft. Gematigde maar niet ziektespecifieke verhogingen
van CRP / cytokinen hangen samen met cardiovasculaire aandoeningen en stress.
Ook veroudering op zich wordt geassocieerd met cytokine uitscheiding, maar op
een veel lager niveau dan de verhogingen waargenomen tijdens infecties. Een
groot aantal omgevingsfactoren (bijvoorbeeld roken, infecties en obesitas),
genetische factoren en dalende functies van geslachtshormonen dragen bij aan
systemische laaggradige ontstekingsactiviteit bij oudere personen, maar ook aan
leeftijd-geassocieerde ziekten. Zowel de Tumor Necrose Factor alfa ( TNF -
* )als interleukine 6 (IL - 6) worden in verband gebracht met morbiditeit en
mortaliteit en kunnen het onderliggende ontstaan van atherosclerose, diabetes
en dementie, maar ook kwetsbaarheid en achteruitgang van functioneren aantonen.
Er bestaan nog veel andere cytokinen die van belang zijn voor veroudering**,
bijv. Brain-derived neurotrophic factor (BDNF), dat vrijkomt uit zenuwcellen
tijdens inspanning en de hersenstamcellen activeert tot het omzetten in nieuwe
neuronen en bestaande neuronen tegen afbraak beschermt. Daarom is BDNF
gekoppeld aan dementie en depressie. Lifestyle factoren kunnen een negatieve
(roken, overgewicht) of positieve (voeding , lichamelijke activiteit) invloed
hebben op de hoeveelheid cytokines in het bloed. Bovendien wordt een lage
sociaal-economische status in verband gebracht met verhoogde ontstekings
markers.

Deze data maken het daarom mogelijk de correlatie tussen socio-economische
omstandigheden en het gedrag en het risico op het ontwikkelen van bepaalde
ziekten te onderzoeken, die allemaal een enorme economische factor vormen voor
de vergrijzende Europese samenleving.

SHARE is een multidisciplinaire en cross-nationale panel database met micro
data over gezondheid, sociaal-economische status en familienetwerken van meer
dan 85.000 mensen (ongeveer 150.000 interviews) uit 19 Europese landen (+
Israel) van 50 jaar en ouder.

1. Steekproef grootte en doelgroep

De doelgroep van SHARE is de Europese bevolking van 50 jaar en ouder. Om
praktische redenen is de definitie van de populatie voor SHARE: Personen
geboren in 1964 of eerder, en personen die echtgenoot of partner zijn van een
persoon geboren in 1964 of eerder, die de officiële taal (talen) van het land
spreken en die bewoners zijn binnen de geselecteerde prive huishoudens,
ongeacht hun nationaliteit en residentie.

Om een goede representatie van deze populatie te bereiken, gebruikt SHARE een
steekproef ontwerp dat baseline steekproeven van de mensen van 50 en ouder op
een bepaald punt in de tijd in elk land, regelmatig aangevuld met nieuwe
steekproeven van de deelpopulatie van mensen die 50 jaar zijn geworden sinds
oorspronkelijke baseline steekproef was geselecteerd.

De steekproef in Nederland zal uit 4000 personen bestaan. We zullen panel
respondenten evenals respondenten uit de nieuwe steekproef, die het interview
voor het eerst doen, vragen om deel te nemen aan de DBS verzameling. De
deelname aan dit deel van het interview is vrijwillig. Mocht een respondent
weigeren om bloed te laten afnemen, dan zal geen bloed worden afgenomen. Verder
zullen we geen bloed afnemen in geval dat het interview een proxy-interview is
(dwz een interview niet met de oorspronkelijk voor de steekproef geselecteerde
persoon, maar met een ander persoon die hem / haar goed kent) of als de
respondent niet in staat is om de informatie die aan hem / haar voor de DBS
afname gegeven is te begrijpen en/of om in te stemmen met de DBS afname.

2. Methodologie (Bloedspotmethode)

SHARE is een face-to-face interview dat plaatsvindt bij de respondenten thuis
met behulp van CAPI (Computer-Assisted Personal Interviewing) software. In het
midden van het interview worden de DBS afgenomen. Natuurlijk is de deelname
geheel vrijwillig (zowel het SHARE onderzoek als de DBS). Alle deelnemende
respondenten worden gevraagd om hun (geïnformeerde en schriftelijke)
toestemming om bloed te laten afnemen voor DBS.

DBS worden verzameld door bloed af te nemen via een vingerprik met een klein
steriel lancet - net zoals dagelijks door miljoenen diabetes patienten wordt
gedaan. Na de vingerprik met de kleine lancet, worden een paar bloeddruppels
opgevangen op speciaal omcirkelde delen van een kaart van filterpapier, de DBS
kaart. De kaart wordt van een unieke identificatie voorzien door middel van een
barcode op een sticker die op de kaart wordt geplakt en die code wordt door de
interviewer in de CAPI getypt. Als het droog is wordt de kaart in een speciale
scheurvaste en waterbestendige envelop gedaan. Omdat DBS monsters gevoelig zijn
voor vocht en hoge temperaturen, wordt een klein zakje met droogmiddel en een
temperatuurgevoelige strip toegevoegd aan de envelop voordat deze per post
wordt verzonden naar de SHARE Biobank bij het Instituut voor Volksgezondheid,
Universiteit van Zuid-Denemarken in Odense, Denemarken.

Aan het begin van de DBS afname krijgt elke respondent een informatiefolder
(en genoeg tijd om het te lezen), dan kan hij / zij een toestemmingsformulier
tekenen. Het ondertekende toestemmingsformulier wordt ingenomen door de
interviewer en naar de de survey agency gestuurd, terwijl een kopie van het
formulier bij de respondent wordt gelaten. Op beide formulieren is de unieke
barcode van de respondent geplakt.

3. Benodigd Materiaal & Bloedspot Verzameling

De volgende materialen zijn nodig om DBS te verzamelen
- 2 DBS afname kaarten
- Beschermende wegwerpdoek
- 2 paar rubber wegwerphandschoenen
- Desinfecterende wegwerpdoekjes
- 2 disposable wegwerplancetten
- Watten
- Pleisters
- hygroscopish materiaal
- Kleine plastic zak voor DBS afname kaart
- Envelopje voor DBS afname kaart
- Speciale waterbestendige en scheurvaste envelop om op te sturen
- Barcode stickers
- Adres stickers
- Temperatuurgevoelige strip
- 2 exemplaren van het "DBS" toestemmingsformulier
- Grote plastic zak voor afval

1. De respondent wordt gevraagd om geïnformeerde en schriftelijke toestemming
te geven voor deelname aan de DBS afname, zo ja
2. De respondent wordt gevraagd om in de handen te wrijven en/of te schudden
(warme handen zorgen voor voldoende bloed door goede capillaire circulatie).
3 . Alle onderdelen van de DBS afname kit worden op de wegwerpdoek geplaatst.
4 . De DBSkaarten, toestemmingsformulieren en enveloppen zijn gemarkeerd met
individuele barcodes.
5 . De interviewer doet de rubberen handschoenen aan.
6 . De vinger die moet worden geprikt (bij voorkeur de vierde vinger aan de
niet-dominante hand van de respondent) wordt gereinigd met het
ontsmettingsdoekje waarna hij moet drogen.
7 . De disposable wegwerplancet wordt geactiveerd op een zijkant van de vinger
en de bloeddruppels van de respondent worden opgevangen (de punctie kan worden
gedaan door de interviewer of de respondent zelf):
8 . Met behulp van een watje wordt de eerste druppel bloed afgeveegd .
9 . De volgende grote druppels bloed uit de vinger van de respondent kan vallen
op de voorgemarkeerde cirkels van de DBS kaart (zonder deze aan te raken met de
vingers) .
10 . De respondent krijgt een watje en een pleister om stevig op de prikplaats
waar het nog bloedt te bevestigen om te drogen (indien nodig wordt een tweede
verstrekt en de vinger moet stevig in een verhoogde positie worden gehouden).
11 . Het barcode nummer wordt in de CAPI ingevoerd (wordt dubbel gecontroleerd).
12 . De kaart wordt opzij gelegd tot het einde van het hele SHARE interview om
te drogen, minimaal 15 minuten.
13 . Gebruikte materialen worden verwijderd .
14 . De DBS kaart wordt in een speciale scheurvaste en waterbestendige
envelop voor biologisch materiaal geplaatst samen met een droogmiddel en een
temperatuurgevoelige strip.
15 . Het DBS monster moet zo snel mogelijk naar de SHARE Biobank worden
verzonden na het interview met de standaard e-mail service. In de tussentijd
moeten de DBS monsters op een koele plaats worden bewaard.

4. Verwerking en opslag van de DBS Samples

Om de vergelijkbaarheid van de biomarker analyse resultaten te garanderen,
worden alle DBS kaarten van alle SHARE landen aan een enkele biobank, namelijk
de SHARE Biobank bij het Instituut voor Volksgezondheid, Universiteit van
Zuid-Denemarken in Odense, Denemarken gestuurd.

Bij aankomst bij de biobank, wordt de DBS kaart onmiddellijk verwerkt, indien
deze arriveert op een weekdag. Het proces begint met het scannen van de barcode
op de DBS kaart en dus het registreren van het DBS monster in een specifieke
biomarker database samen met de data van de DBS afname, de poststempel en de
aankomst op de biobank. De aangegeven temperatuur van de temperatuurgevoelige
strip - die de hoogste temperatuur aangeeft waaraan het monster werd
blootgesteld - wordt ook ingevoerd in de database. Eenmaal geregistreerd in de
database, worden kopieen van de unieke streepjescode gedrukt op stickers voor
later gebruik (zie hieronder).

Om het risico van toevallige gebeurtenissen die de kwaliteit van de DBS
monsters in gevaar brengen, of kunnen resulteren in later verlies van de DBS
monsters te minimaliseren, is de DBS kaart verdeeld in drie deelmonsters, elk
in de database geregistreerd onder hetzelfde unieke barcodenummer en gemarkeerd
met een barcode sticker, en in een aparte envelop, die is verzegeld in
luchtdichte plastic zak met daarin een droogmiddel. Elk van de drie submonsters
wordt definitief opgeslagen in vriezers en hun exacte locaties zijn ook
geregistreerd in de database. De temperatuur van de vrieskisten wordt op -20 °
C gehouden. De ervaring van de Deense nationale Biobank in Kopenhagen is dat
biologisch materiaal op de DBS kaarten op deze temperatuur ingevroren gedurende
vele jaren kan worden bewaard zonder achteruitgang van betekenis. Er gaat een
alarm af in het geval de temperatuur van de diepvriezers significant afwijken
van -20 ° C en een biobank medewerker die dienst heeft, krijgt dan een
waarschuwing via de mobiele telefoon .

Om de vertrouwelijkheid te garanderen , is de streepjescode is de enige
"identifier" van de respondent. Noch de biobank, noch het laboratorium hebben
toegang of aansluiting op de SHARE interview databank en zij bewaren geen namen
of andere persoonlijke gegevens in hun database.
Nadat de genoemde analyses zijn uitgevoerd, worden de DBS monsters in de
biobank bewaard. De respondenten stemmen ermee in dat hun DBS monsters worden
opgeslagen na afloop of beëindiging van de DBS collectie in SHARE. Maar ze
kunnen op elk moment hun deelname intrekken en verzoeken om verwijdering uit
de biobank en de vernietiging van hun DBS.

5 . Analyses en Koppeling van de resultaten aan de SHARE Dataset

De DBS monsters die in de zesde golf van SHARE verzameld worden zullen worden
gebruikt om de ontwikkeling van ziekten, die vaak voorkomen die vanaf het
midden van het leven te analyseren, om wetenschappelijk onderzoek mogelijk te
maken door vergelijkende analyses van correlaties tussen deze ziekten en de
levensomstandigheden (zoals familie, familie , beroep , pensioen, sociale
netwerken). Hier ligt de belangrijkste focus op hart-en vaatziekten en
ziekten, die worden beïnvloed door leefstijl en omgevingsfactoren. In het
bijzonder zullen de volgende vooraf gespecificeerde analyses worden uitgevoerd:
Geglyceerde hemoglobine (HbA1c), vitamine D (Vit. D), totaal cholesterol, C -
reactief proteïne (CRP) en de cytokinen tumor necrose factor - alfa (TNF - *),
interleukine 6 (IL - 6), van hersenen afgeleide neurotrofe factor (BDNF) .

In deze context krijgen deelnemers de gelegenheid om bepaalde analyses niet te
laten doen. Dit geldt uiteraard ook voor analyses in verband met
wetenschappelijk onderzoek op de bovengenoemde onderzoeksgebieden, die in de
toekomst kunnen worden beantwoord met behulp van de DBS monsters. Aangezien
andere biologische biomarkers nog in ontwikkeling zijn en grote mogelijkheden
bieden m.b.t. toekomstig onderzoek, worden de DBS opgeslagen in de SHARE
biobank nadat de tevoren gespecificeerde analyses zijn uitgevoerd om de
mogelijkheid open te houden nadere wetenschappelijke analyses uit te kunnen
voeren op dit gebied.

Tot slot, worden alle resultaten van analyses voor het doel van
wetenschappelijk onderzoek naar het centrale SHARE coördinatieteam verzonden,
waar de gegevens worden samengevoegd met de SHARE wave 6 databank . Omdat het
unieke barcodenummer tijdens het interview in de CAPI werd ingevoerd, kunnen de
resultaten van de DBS analyses worden gekoppeld aan het interview data. Maar -
dit moet worden benadrukt - de barcode nummers zullen natuurlijk geen onderdeel
vormen van de SHARE database die beschikbaar wordt gesteld aan
wetenschappelijke onderzoekers.

DBS is veilig en gemakkelijk om te doen. De DBS methode is ontwikkeld om op een
veilige manier een kleine hoeveelheid bloed van een pasgeborene te controleren
op een invaliderende stofwisselingsziekte (fenyl ketonurie), die kan worden
voorkomen als hij direct na de geboorte wordt ontdekt. In de afgelopen jaren
werd de methode geschikt gemaakt voor veldonderzoek waarbij bloed van volwassen
respondenten werd gebruikt om objectieve medische gegevens te genereren. In
Zweden wordt zelf afgenomen DBS gebruikt voor diabetes controle, om patienten
te monitoren die in meer afgelegen gebieden wonen. Bij bevolkingsonderzoek
onder ouderen in Denemarken zijn zonder problemen meer dan 3500 DBS monsters
verzameld onder de oude en oudste ouderen. Bij de vierde golf van SHARE, zijn
ook in Duitsland meer dan 1400 DBS monsters verzameld, en hebben zich geen
problemen voorgedaan. Het prikken van de vinger wordt in het algemeen
geassocieerd met een zeer laag risico. Miljoenen diabetische mensen doen het
dagelijks om hun bloedglucose te controleren. Toch kan de punctie lichte pijn
of zelfs een klein hematoom veroorzaken. Ontstekingen of beschadiging van
zenuwen en vaatstelsel treden slechts heel zelden op.