Dierondersteunende interventies bij dementie: effecten op kwaliteit van leven en probleemgedrag.

Dementie is een zeer ernstig ziektebeeld dat grote impact heeft op de persoon
zelf en diens naaste. De cognitieve en lichamelijke aftakeling gaat vaak
gepaard met ernstige neuropsychiatrische symptomen (ook wel probleemgedrag
genoemd) zoals agitatie, agressie, apathie en angst. Het is voor zorgverleners
vaak zoeken naar manieren om aan te sluiten bij de belevingswereld van mensen
met dementie en om - bij wegvallen van verbale vermogens - nog op een
betekenisvolle manier met hen te kunnen communiceren. De kwaliteit van leven
van mensen met dementie staat vaak onder druk en blijkt moeilijk te
beïnvloeden. Meer en meer wordt daarom naast reguliere zorg gebruik gemaakt van
complementaire interventies (bijvoorbeeld muziektherapie of bewegingstherapie)
in de zorg voor mensen met dementie. Een vorm van complementaire interventie is
de dierondersteunende interventie (in het Engels animal assisted intervention
genoemd), waarbij dieren worden ingezet om de interne en externe levenswereld
van specifieke doelgroepen te beïnvloeden, zoals bijvoorbeeld kinderen met
autisme of mensen met een PTSS stoornis. Uit onderzoek is bekend dat dieren bij
gezonde personen een positieve invloed hebben op menselijke basisbehoeften als
(lichamelijk) contact, sociale interactie en steun, jezelf nuttig voelen,
verbondenheid, stress reductie, eigenwaarde en interne motivatie. Het is ook
bekend dat het aaien van honden een positief effect heeft op fysiologische
factoren als bloeddruk en hormoonstatus.
Er is geen enkele reden om aan te nemen dat deze psychologische en
fysiologische effecten bij mensen met dementie anders zouden zijn. Dieren
hebben in vergelijking met mensen bovendien juist een aantal extra voordelen in
de interactie met mensen met afnemende cognitieve en communicatieve vermogens.
Vooral de non-verbale communicatie, de onvoorwaardelijke verbondenheid, het
prikkelen van multipele zintuigen (binnen de dementiezorg bekend als
'snoezelen') en de aantrekkingskracht als stimulus zijn belangrijke positieve
eigenschappen van het dier in het contact met de persoon met dementie.
Anekdotische gegevens vanuit verpleeghuizen laten inderdaad effecten van deze
aard zien. Het ontbreekt echter op dit moment aan kwalitatief goede studies die
het effect van dieren bij mensen met dementie systematisch onderbouwen. Om
dierondersteunende interventies een vaste plaats te laten innemen in het totale
aanbod van complementaire interventies bij dementie is onderbouwing echter
dringend nodig. Via dit onderzoek hopen wij in deze lacune te voorzien.

De vraagstelling van dit project is: wat is het effect van geprotocolleerde
interventies met een bezoekhond of een FurReal Friend (robotknuffel) op
kwaliteit van leven en probleemgedrag bij mensen met dementie in het
verpleeghuis?

Het betreft een mixed-methods randomised controlled trial. Door de aard van het
onderzoek is blindering niet mogelijk.

De deelnemende cliënten worden at random ingedeeld in drie groepen: - een controlegroep met 1x per week een geprotocolleerde reguliere sociale activiteit (koffie drinken). - een groep met 1x per week een geprotocolleerde activiteit met bezoekhonden. - een groep met 1x per week een geprotocolleerde activiteit met een robotknuffel (FurReal Friend Lulu). Het geprotocolleerde aspect bestaat uit een vast stramien van introductie en begeleiding van de interventie, dat bij iedere sessie zal worden toegepast. Concreet betekent dit dat alle cliënten in een kring zitten en de interventie (hond/Lulu) per cliënt wordt geïntroduceerd en de cliënt wordt gevraagd wat hij/zij graag met de hond/Lulu wil doen (aaien, op schoot nemen, spelen, borstelen, kijken enz.). Op deze manier gaat de interventie steeds de kring rond. Ook bij de controle activiteit, het koffie drinken, zal in kringverband een cliënt steeds individueel aandacht krijgen (beurten verdelen) onder leiding van een groepsbegeleider. De interventie zal gedurende 8 opeenvolgende weken plaats vinden met daarna nog een follow-up periode van 4 weken zonder interventie. De totale duur is derhalve 12 weken.

De belasting voor de deelnemende cliënten bestaat uit deelname aan een
activiteit 1x per week, gedurende 45 minuten en daarnaast indien het
dementiestadium dit toelaat 2x per week bloeddrukbepaling, 1x per week wegen en
een eenmalig interview.
Alle overige meetinstrumenten worden by proxy ingevuld door het zorgpersoneel.
Het risico voor deelnemende cliënten in de hondengroep bestaat uit letsel door
bijten of krabben of het overdagen van infectieziekten (zoonosen). Door het
inzetten van specifiek getrainde en geselecteerde honden, die allen volledig
zijn gevaccineerd, behandeld voor parasieten en periodiek gezien worden door
een dierenarts, worden deze risico's sterk verminderd. Daarnaast zijn alle
hondenbegeleiders specifiek geschoold in het omgaan met de doelgroep en het
herkennen van stresssignalen van hun dieren. Tevens is een
activiteitenbegeleider aanwezig die het welzijn van de deelnemende cliënten
bewaakt.