Fase-2 klinische studie naar de behandeling van chronische dysfagie bij hoofd-halskanker patiënten middels spierversterkende oefeningen met behulp van de Swallow Exercise Aid

Hoofd-hals kanker patiënten die behandeld zijn met chemoradiatie kunnen
dysfagie ontwikkelen door spieratrofie en fibrose van de spieren die betrokken
zijn bij het slikken (de zgn. slikspieren). Tijdens het slikken zijn er
namelijk verschillende spieren in de tong, mondbodem, keelholte en het
strottenhoofd actief. Wanneer het slikken bemoeilijkt wordt (door pijn en
dysfagie tijdens de behandeling) en de slikspieren minder (actief) gebruikt
worden, leidt dit vaak tot verdere achteruitgang (atrofie) van de slikspieren.
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het uitvoeren van preventieve
slikoefeningen het optreden van atrofie in patiënten met gevorderde
hoofd-halskanker die chemoradiatie ondergaan kan voorkomen. Zo is er onder
andere onderzoek verricht met de TheraBite, als preventief oefen hulpmiddel,
dat een in eerste instantie werd gebruikt om de mondopening te vergroten. Op
basis van goede ervaringen met dit hulpmiddel (o.a. een goede therapie-trouw)
is hieruit nu een nieuw hulpmiddel ontwikkeld; de Swallow Exercise Aid (SEA),
met als doel om chronische / therapie-resistente slikproblemen te overwinnen.
De effectiviteit en haalbaarheid van een soortgelijk SEA-gebaseerd
trainingprotocol is onlangs aangetoond in een prospectieve studie bij gezonde
proefpersonen die ouder zijn dan 50-jaar. De therapie-trouw bleek hoog te zijn
(86%) en er was een significante verbetering en toename van slikspierkracht en
volume, anterieure tongkracht en zelfs enige toename in mondopening na een
intensieve oefenperiode van 6 weken. Naar aanleiding van deze positieve
resultaten, zal de effectiviteit en haalbaarheid van dit oefenprotocol nu
worden bestudeerd in hoofd-halskanker patiënten met chronische, zeer ernstige,
therapieresistente dysfagie, die allemaal (levenslange) sondevoeding
afhankelijkheid of een hoog risico op het ontwikkelen van een
aspiratiepneumonie hebben, ondanks deelname aan eerdere (preventieve)
slikoefenprogramma's.

Primaire doelstelling: effectiviteit van de SEA oefeningen bij hoofd-hals
kankerpatiënten met chronische dysfagie na een oefenprotocol van 6 weken.

Secundaire doelstelling: haalbaarheid / therapietrouw van de SEA oefeningen bij
hoofd-hals kankerpatiënten met chronische dysfagie tijdens het oefenprotocol
van 6 weken.

Deze studie betreft een ongecontroleerde, prospectieve klinische cohort studie.

Interventie: 1. "Chin Tuck" tegen weerstand (CTAR) oefening: zowel isometrisch (3 keer 1 minuut lang) als isokinetisch (30 keer) uit te voeren; 2. "Jaw Opening" tegen weerstand (JOAR) oefening: zowel isometrisch (3 keer 1 minuut lang) als isokinetisch (30 keer) uit te voeren; 3. "Effortful" slikoefening: aansluitend 10 keer uit te voeren. Oefenprotocol: De spierversterkende oefeningen worden 3 keer per dag (15-20 minuten) uitgevoerd gedurende 6 weken. Voor oefening 1 en 2 geldt dat de isometrische oefeningen 3 keer 1 minuut lang moeten worden uitgevoerd en dat aansluitend de isokinetische oefeningen 30 keer achter elkaar moeten worden uitgevoerd. Tot slot moet oefening 3, de 'effortful' slikoefening, 10 keer worden uitgevoerd. Alle patiënten worden gevraagd om de uitgevoerde oefeningen op te schrijven in een speciaal oefenlogboek.

Het algemene voordeel van het gebruik van de SEA is de mogelijkheid om
spierkracht van de slikspieren te versterken en daarmee de slikfunctie te
verbeteren en chronische dysfagie (d.w.z. sondevoeding afhankelijkheid) te
overwinnen.

Mogelijke bijwerkingen / nadelen zijn milde pijn, jeuk of een geïrriteerde huid
(uitslag) op de borst of kin als gevolg van compressie van het hulpmiddel. Ook
klachten van ongemak of milde pijn in of rondom het kaakgewricht (spierpijn)
kan optreden tijdens het gebruik van de SEA. In het geval van spierpijn zal de
patiënt worden geïnstrueerd om de weerstand (die nodig is om op de kin bar op
de borst bar te drukken) te verminderen.