Het Versterken van Emotieregulatie bij Jongeren met Externaliserende Gedragsproblemen.

Een groot deel van kinderen en jongeren die worden doorverwezen naar de
geestelijke gezondheidszorg vertoont externaliserende gedragsproblemen, zoals
agressie. Het behandelen en voorkomen van externaliserende gedragsproblemen bij
jongeren heeft hoge prioriteit, omdat deze problemen ernstige negatieve
gevolgen hebben, zoals afwijzing door leeftijdgenoten, schoolproblemen,
criminaliteit en psychopathologie. Bovendien zijn de geschatte kosten voor de
maatschappij 10 keer zo hoog voor jongeren met externaliserende
gedragsproblemen.
De effectiviteit van bestaande interventies tegen gedragsproblemen verschilt
echter sterk tussen cliënten en de behaalde effectgroottes zijn bescheiden. Het
versterken van emotieregulatie blijkt een kernelement van interventies voor
externaliserende gedragsproblemen, maar het is tot nu toe onduidelijk wat de
meest effectieve manier is om emotieregulatie te versterken. Enerzijds wordt
vooral gewerkt met gedragsmatige principes, anderzijds vooral met cognitieve
principes. Welke van beide benaderingen (of een combinatie daarvan) het meest
effect heeft op emotieregulatie en externaliserend gedrag is onbekend.

Doel van het huidige onderzoek is de werkzaamheid van emotieregulatietraining
voor jongeren met externaliserende gedragsproblemen en een (boven)gemiddelde
intelligentie (doelgroep A) of een licht verstandelijke beperking (doelgroep B)
te onderzoeken. Met een experiment zal na worden gegaan welke benadering
(cognitief versus gedragsmatig versus beide) het meest effectief
emotieregulatie versterkt, om daarmee uiteindelijk de werkzaamheid van
interventies tegen externaliserende gedragsproblemen te kunnen versterken.

Er wordt gebruikt gemaakt van een gerandomiseerd parallelle-groepen design.
Voor de doelgroep jongeren met externaliserende gedragsproblemen en een
(boven)gemiddelde intelligentie (doelgroep A) zal gebruik worden gemaakt van
drie condities; twee experimentele condities en één controleconditie. Voor de
doelgroep jongeren met externaliserende gedragsproblemen en een licht
verstandelijke beperking (doelgroep B) zal gebruik worden gemaakt van twee
experimentele condities. Jongeren in de twee experimentele condities (voor
zowel doelgroep A als doelgroep B) ontvangen zowel de cognitieve als
gedragsmatige benadering, maar de volgorde wordt afgewisseld, zodat kan worden
vastgesteld of de tweede module effect heeft bovenop de effecten van de eerst
gevolgde module.

Participanten in de experimentele condities zullen de Denk en Doe Cool training ontvangen, die bestaat uit zowel een gedragsmatige als een cognitieve module, waarbij de volgorde van de modules afgewisseld wordt. Iedere module bestaat uit 5 sessies van 45 minuten. De gedragsmatige variant (Doe Cool) richt zich onder andere op het herkennen van lichaamssignalen bij boosheid, fysieke ontspanningstechnieken, het nemen van een time-out en het inzetten van sociale vaardigheden. De cognitieve variant (Denk Cool) richt zich onder andere op het analyseren van situaties die boosheid kunnen oproepen, cognitieve ontspanningstechnieken en probleem-oplossen. Participanten met een licht verstandelijke beperking (doelgroep B) ontvangen de Denk en Doe Cool plus training, die op basis van de richtlijn effectieve interventies LVB is aangepast voor de doelgroep (zie hoofdstuk 5). Participanten in de controleconditie (doelgroep A) ontvangen care as usual, zoals deze wordt aangeboden op het Voortgezet Speciaal Onderwijs.

De belasting van participanten is minimaal. Participanten zullen gedurende 19
weken lang een wekelijkse vragenlijst invullen, wat maximaal 2 minuten per keer
zal kosten. Daarnaast zal er op vier momenten individueel data worden
verzameld; dit zal per keer maximaal 30-45 minuten duren. Ook zal in drie
periodes de 5-daagse Daily Diary ingevuld worden, wat maximaal 5 minuten per
dag zal kosten. Tot slot zullen participanten in de experimentele condities 10
keer een individuele trainingssessie van 45 minuten ontvangen. Dit betekent dat
participerende jongeren in totaal maximaal 4 uur bezig zijn met het invullen
van de vragenlijsten en de hartslagvariabiliteitmeting. Jongeren in de
experimentele condities zullen daarnaast gedurende in totaal 7,5 uur een
training ontvangen.
Bovendien wordt er geen enkel risico op schade of nadelige gevolg van deelname
aan het onderzoek of de training verwacht, terwijl de mogelijke bijdrage van
het onderzoek aan zowel theorievorming als praktische bruikbaarheid
substantieel is. Het onderzoek kan het theoretisch inzicht in de relatie tussen
emotieregulatie en externaliserende gedragsproblemen vergroten. De inzichten
die met het huidige onderzoek kunnen worden verworven, zijn van groot belang
voor het klinische werkveld, omdat hiermee de effectiviteit van interventies
voor jongeren met externaliserende gedragsproblemen kan worden vergroot. Dit is
specifiek van belang voor de doelgroep, omdat emotieregulatie capaciteiten in
de vroege adolescentie volop in ontwikkeling zijn. Op latere leeftijd is
behandeling van externaliserende gedragsproblemen bovendien veel minder
effectief en is al veel schade in de ontwikkeling opgetreden die veelal
onomkeerbaar is (bijvoorbeeld schooluitval) en door eerdere behandeling
voorkomen had kunnen worden.