Multidisciplinaire leefstijlbehandeling voor patienten met ernstige psychiatrische aandoeningen(EPA) in beschermde woonvormen

Rationale: Ongezonde eetgewoonten en een gebrek aan fysieke activiteit vormen
een risico voor veel aandoeningen (o.a. metabool syndroom) en dragen bij aan
een verkorte levensduur van 15-30 jaar bij mensen met een ernstige
psychiatrische aandoening (EPA). Literatuur bij voornamelijk kortdurend
opgenomen of ambulante patiënten, laat krachtige positieve effecten zien van
activering op zowel fysieke als mentale gezondheid. Studies in de langdurige
zorg zijn echter schaars. Een ingezette leefstijlinterventie binnen klinische
settingen van GGz Centraal heeft afgelopen jaren aangetoond effectief te zijn.
De vraag is echter in hoeverre deze vorm van leefstijlinterventie binnen
beschermde woonvormen toepasbaar en effectief is.

Doelen: Binnen dit onderzoek willen we samen met patienten en direct betrokken
komen tot een passende leefstijlbehandeling binnen de beschermde woonvormen van
GGz Centraal. Heeft het toepassen van deze leefstijlbehandeling na zes maanden
een positief effect op de gezondheid en kwaliteit van leven van patiënten en
welke contextuele factoren (samenstelling woonvoorziening/begeleidingsteam en
beschikbaarheid van faciliteiten) , persoons- en ziektekenmerken spelen hierin
een rol?

Onderzoeksdesign: Voor het interventie onderzoek gebruiken we een experimenteel
design. Toewijzing van de behandeling vindt gerandomiseerd plaats op basis van
gemeentelijke woonlocatie. Bij aanvang van de van de leefstijlbehandeling
worden patiënten uit de experimentele en controle groep uitgenodigd om mee te
doen aan de baseline screening. Na zes maanden volgt een nameting op alle
uitkomstmaten.

De interventie zal gebaseerd worden op eerdere studies rondom leefstijl en EPA, waarbij de behandeling zich richtte op algehele activatie en duurzame gedragsverandering met als speerpunten het reduceren van zit- en liggedrag en aandacht voor gezonde voeding en eetgewoonten. Een dagelijkse structuur met gezamenlijk op tijd op staan, gezamenlijke maaltijden en een actief dagprogramma vormde hiervan de basis. De teams bestonden uit een psychiater, verpleegkundigen, diëtist, en disciplines gericht op bewegen. Aan het dagprogramma werd invulling gegeven met sport gerelateerde activiteiten (bijv. wandelen, hardlopen, yoga, zaalsport, fitness, fietsen, zwemmen), werk gerelateerde activiteiten (bijv. ondersteunende functies bij tuin- en terreinonderhoud, facilitaire dienst, repro), psycho-educatie (bijv. over bijwerkingen van medicatie, roken en voeding) en vaardigheidstraining (boodschappenlijst maken, boodschappen doen, koken, reizen met openbaar vervoer). Daarnaast werd bestaand beleid kritisch bekeken, zoals inzet van een busje voor persoonsvervoer over het terrein. Gezien de heterogeniteit in functioneren en ziekte-ernst, werd de invulling en intensiteit van het dagprogramma afgestemd op afdelingsniveau. In teambijeenkomsten werden per therapeutisch milieu werkgroepen gevormd waar op basis van de speerpunten (haalbare) doelstellingen werden geformuleerd. Vervolgens werd een plan gemaakt om deze doelen te behalen, met activiteiten passend bij het niveau, de middelen en mogelijkheden en de structuur van de betreffende afdeling. Zo lag er in hoger functionerende groepen meer nadruk op psycho-educatie, vaardigheidstraining en zelfstandigheid, terwijl andere groepen intensievere begeleiding bij activiteiten en laagdrempeligere psycho-educatie behoeften. Op basis van het gemaakte plan werd in samenspraak met (een afvaardiging van) patiënten besproken welke en hoe activiteiten ingezet konden worden. In samenspraak met aan sport gerelateerde disciplines werd waar nodig nieuw aanbod ontwikkeld passend bij de afdeling, zoals beweging vanuit de stoel op afdelingen met veel mobiliteitsproblemen. Met persoonlijk begeleiders werden activiteiten individueel toegespitst om zo goed mogelijk aan te sluiten bij interesses en mogelijkheden van patiënten, teneinde duurzame gedragsverandering te bereiken (bijv. liever alleen wandelen in plaats van met de groep). Bestaande dagprogramma>s werden aangepast op het activiteitenplan en verpleegkundigen participeerden in de programma onderdelen. Gemaakte plannen werden beschreven in het behandelplan en geëvalueerd in multidisciplinaire overleggen. Wanneer het een patiënt niet lukte de gestelde doelen en acties na te leven, werd dit samen met de reden hiervoor vastgelegd in de dagelijkse rapportage. Waar nodig werd specifieke actie ondernomen om patiënten te activeren, zoals een gesprek met de behandelaar en/of betere afstemming van het gemaakte programma. In het kader van het leveren van verantwoorde en best passende zorg werd deze behandeling geïmplementeerd, teneinde het faciliteren van een ongezonde leefstijl met veel zit- en liggedrag en ongezonde eetgewoonten te reduceren op de afdelingen. Gezamenlijkheid en groepsdynamiek was een belangrijk element. Waar patiënten zelf soms niet de energie konden opbrengen om te gaan bewegen lukte dit wel in de gezamenlijkheid van groepsgenoten en verpleging.

Lasten, risico*s en opbrengsten geassocieerd met deelname aan de studie: Veel
uitkomstmaten zijn onderdeel van reguliere behandeling. Additioneel zullen
voor het huidige onderzoek fysieke activiteit (5 dagen - overdags - een
versnellingsmeter aan de broekriem) en enkele vragenlijsten t.a.v. kwaliteit
van leven en functioneren (duur: +/- 60min) worden afgenomen. De risico*s van
de actigraaf zijn verwaarloosbaar (geen schending van privacygegevens en geen
risico op verslaving of psychisch of lichamelijk letsel van dien aard dat
medische behandeling nodig is). De actigraaf wordt op de heup gedragen, is van
klein formaat en licht van gewicht. Op basis van eerder onderzoek binnen de
kliniek zijn er geen negatieve effecten van de leeftstijlbehandeling gevonden
en is het te verwachten dat er gezondheidswinst behaald wordt en inzichtelijk
wordt welke contextuele, persoons - en ziektefactoren een rol spelen in het
komen tot meer fysieke activiteit. Dit laatste als belangrijke bron voor het
verder ontwikkelen van leefstijlprogramma*s.