Cognitieve problemen bij MS: het verloop over tijd en de mogelijkheid om cognitieve functies te revalideren

Tussen de 40 en 60 procent van mensen met multiple sclerose (MS) hebben
cognitieve problemen. Deze symptomen hebben een grote impact op kwaliteit van
leven van deze patiënten. Nieuwe inzichten in de pathofysiologie van MS
suggereren dat er functionele reorganisatie optreedt in het brein (een
compensatiemechanisme). Deze hypothese stelt dat (objectieve) cognitieve
problemen voorafgegaan worden door veranderingen in hersenfunctie, wat
compenseert voor structurele hersenschade en achteruitgang in cognitief
functioneren vertraagt. Echter, de noodzakelijke longitudinale studies om dit
compensatiemechanisme in kaart te brengen ontbreken. Tevens blijkt uit recent
onderzoek dat het mogelijk is om functionele reorganisatie te stimuleren door
middel van cognitieve interventie, wat mogelijk een positief effect heeft op
cognitief functioneren van patiënten.

Het doel van deze studie is om inzicht te krijgen in de temporele dynamiek van
functionele reorganisatie en cognitie, en om het effect van cognitieve
rehabilitatie op dit compensatiemechanisme en cognitie te testen.

Deze studie is een 5 jaar follow-up van een goed gedefinieerd cohort van 85
personen (35 patiënten met intacte cognitie, 20 patiënten met gestoorde
cognitie en 30 gezonde controles). In de initiële studie ondergingen
proefpersonen uitgebreid neuropsychologisch onderzoek en structurele en
functionele magnetic resonance imaging (MRI). Deze metingen worden herhaald
tijdens deze follow-up studie. Daarna wordt er een cognitief rehabilitatie
programma, met focus op aandacht, aangeboden aan de MS patiënten. Het effect
van dit programma op cognitie en/of breinadaptatie wordt gemeten direct na
interventie (korte termijn) en drie maanden na interventie (lange termijn).

De interventie bestaat uit een aandachtstraining die patiënten op een laptop thuis kunnen maken. Deze training volgt men voor 7 weken (1x 45 minuten per week) en blijkt effectief te zijn in glioompatiënten. De controle groep (wachtlijst) zal geen cognitief rehabilitatie programma ondergaan.

Alle deelnemers komen naar de polikliniek van VUmc voor neuropsychologisch
onderzoek (ongeveer 60 min) en MRI scan (ongeveer 70 min) voor hun eerste
meting. Aan patiënten wordt gevraagd of ze deel willen nemen aan het cognitieve
rehabilitatie programma, waarvoor ze direct na de training voor dezelfde
metingen naar de polikliniek moeten komen, en na 3 maanden voor de laatste keer
verwacht worden op de poli voor enkel een neuropsychologisch onderzoek. Thuis
vult men voorafgaand aan ieder bezoek aan de polikliniek een aantal
vragenlijsten in, wat ongeveer 30 minuten in beslag neemt. Tevens wordt bij
patiënten de EDSS telefonisch afgenomen. Het cognitieve rehabilitatieprogramma
duurt 7 weken en aan deelnemers wordt gevraagd om dit een keer per week voor 45
minuten te volgen. De belasting is derhalve enigszins beperkt.

Er zitten geen risico*s verbonden aan deelname aan dit onderzoek, omdat MRI een
veilige techniek is (er wordt gecontroleerd of men voldoet aan de
veiligheidscriteria en oordoppen worden vertrekt om geluid van de scanner te
dempen) en er geen kans is op bijwerkingen van deelname aan het cognitieve
rehabilitatie programma.