Jong geleerd is oud gedaan: disfunctionele schema*s en modi in het verpleeghuis

De Westerse gezondheidzorg, bij uitstek in Nederland, is zodanig georganiseerd
dat gestreefd kan worden naar zo lang mogelijk zelfstandig wonen. Als gevolg
hiervan is de groep die wordt opgenomen in een verpleeghuis in toenemende mate
hoogcomplex, dikwijls behept met 'mental-physical multimorbidity'. Er is weinig
bekend over het effect van de individuele persoonlijkheid op het aanpassen aan
en functioneren in het verpleeghuis, hetgeen een belangrijke uitdaging vormt
voor deze groep.

Het doel van dit onderzoek is tweeledig. Ten eerste de validatie van de Young
Schema Questionnaire (YSQ) en de Schema Mode Inventory (SMI). Deze instrumenten
worden gebruikt om vroege onaangepaste schema's en schemamodi (van invloed op
het functioneren van de persoonlijkheid) te inventariseren. Ten tweede de
exploratie van schema-activatie door de verpleeghuisomgeving, een eerste
diagnostische stap in de ontwikkeling van een aangepaste schemagerichte
therapie die bruikbaar kan zijn in de laatste levensfase of bij een
verpleeghuispopulatie. Onze hypotheses zijn dat de YSQ en SMI valide en
betrouwbare maten voor het functioneren van de persoonlijkheid zijn bij deze
doelgroep en dat, afgezien van de aanwezigheid van een psychiatrische stoornis,
specifieke schema's geactiveerd worden in het verpleeghuis.

Om het doel van de studie te bereiken willen we 300 patiënten, verdeeld over
vier groepen, éénmalig in kaart brengen. Deze vier groepen zijn bewoners van
een CPV (Chronische Psychiatrische Verpleeghuis)-afdeling (n=75), bewoners van
een somatische verpleeghuisafdeling (n=75), en bezoekers van een polikliniek
geriatrie (n=75) en polikliniek ouderenpsychiatrie (n=75). Er is één
meetmoment, behalve voor 60 participanten uit de vier groepen, die een tweede
meetmoment ontvangen om de test-hertest betrouwbaarheid te onderzoeken van de
twee persoonlijkheidsvragenlijsten. De vier groepen worden vergeleken in een
dwarsdoorsnede onderzoek.

De meer kwetsbare participanten in dit onderzoek bevinden zich in de
verpleeghuisgroepen. Hoewel er geen sprake is van een dementieel beeld, is er
sprake van kwetsbaarheid vanuit somatisch, cognitief en psychiatrisch
perspectief. In dit onderzoek streven we naar een zo min mogelijke belasting
van de participanten. Waar mogelijk zijn er verkorte testvormen gebruikt voor
de samenstelling van het assessment. Assessments worden afgenomen door de
onderzoeker en getrainde stagiaires. Het testen vindt bovendien plaats in een
vertrouwde omgeving: op de kamer of in een kamer van het huis waar de
participant woont. Ten slotte worden de vragenlijsten zo nodig in interviewvorm
afgenomen (voorgelezen en ingevuld door de testafnemer) en wordt het assessment
opgesplitst in delen met een voor de participant haalbare tijdsduur. Een pilot
testafname bij een oudere verpleeghuisbewoner met forse aandachtstoornissen
resulteerde in een totale afnameduur van twee uur, verdeeld over vier sessies.
Tijdens het assessment houdt de testafnemer aandacht voor de energie van de
participant en vraagt daar actief naar.