Remissie van diabetes type 2 bij ploegendienstmedewerkers via een gepersonaliseerde leefstijlinterventie.

ACHTERGROND
In Nederland hebben 1.2 miljoen mensen diabetes (5,0% van de Nederlandse
bevolking). Dit aantal stijgt met 1200 per week. Type 2 diabetes (T2D) is
veruit (90%) het meest voorkomende type. Van de totale beroepsbevolking heeft
2,0% diabetes.

Diabetes heeft grote gevolgen voor de maatschappij en patiënten. Op
maatschappelijk niveau stijgen de kosten van de gezondheidszorg, terwijl
patiënten te maken hebben met diabetes-gerelateerde aandoeningen/klachten,
zoals cardiovasculaire problemen, oog, nier-en zenuwziekten, maar ook
depressie. Bovendien hebben werknemers met diabetes een hoger risico op
ziekteverzuim en een verminderde productiviteit.

Naast het hebben van een ongezonde leefstijl vormt het werken in
ploegendiensten een groot risico voor het ontwikkelen/verergeren van T2D. Dit
kan worden verklaard door drie mechanismen:
1) Ploegendiensten, inclusief avond- en nachtdiensten, verstoren het nachtritme
en beïnvloeden daarmee het metabole systeem;
2) Slaaptekort (ook een gevolg van ploegendiensten) beïnvloedt de glucose
gevoeligheid van het lichaam negatief;
3) Ploegendienstwerk is gerelateerd aan een ongezonde leefstijl. Dit uit zich
bijvoorbeeld in ongezond eten, een gebrek aan lichaamsbeweging en stress.

Ongeveer 14% van de Nederlandse beroepsbevolking werkt in ploegendienst en dit
percentage stijgt snel. Ondanks de risico's die dit met zich meebrengt bestaan
er maar weinig algemene leefstijlinterventies en geen gepersonaliseerde
leefstijlinterventies die zijn afgestemd op het werken in ploegendienst.

LEEFSTIJLINTERVENTIES
In de afgelopen 20 jaar is er een groot aantal T2D interventies ontwikkeld die
zich richten op leefstijl in plaats van farmacotherapie. Al in 2002 werd
aangetoond dat zowel medicatiegebruik (metformine) als een gezonde leefstijl
een positief effect hebben op T2D-gerelateerde biomarkers. De impact van
leefstijlveranderingen bleek echter efficiënter.

In dit kader ontwikkelde TNO een gepersonaliseerde leefstijlaanpak, inclusief
de subtypering van T2D, met als doel het omkeren van T2D of, indien mogelijk,
zelfs te genezen. De aanpak bestaat uit een combinatie van bewezen effectieve
interventies in de gezondheidszorg en de leefomgeving van patiënten. De aanpak
start met een uitgebreide "360-graden" diagnose waamee de grootste
gezondheidsgerelateerde knelpunten (fysieke of mentale gezondheid, leefstijl,
medicatie, financiële situatie, sociale omgeving) in kaart worden gebracht. De
360-graden diagnose omvat ook het subtyperen van T2D. Dit bestaat uit een orale
glucose tolerantie test (OGTT), op basis waarvan kan worden bepaald welke
organen insuline resistent zijn en in hoeverre de alvleesklier nog insuline kan
produceren. Deze informatie wordt gebruikt om gepersonaliseerd dieet- en
beweegadvies te genereren. TNO gebruikte de OGTT, de subtypering en
soortgelijke leefstijladviezen eerder in de P4 Hillegom studie. Het
onderzoeksprotocol werk goedgekeurd door de METC Brabant (NL48742.028.14).

De uitkomsten/resultaten van de 360-graden diagnose worden gepresenteerd in een
zogenaamd "profielwiel". Dit wiel is bedoeld om de bedrijfsarts en de patiënt
te ondersteunen bij het verkrijgen van inzicht in de gezondheid en leefstijl
van de patient. Het profielwiel is een interactieve, visuele weergave van vier
kerncomponenten: lichaam (b.v. glucose, cholesterol, bloeddruk en gewicht),
denken & gevoel (b.v. ervaren gezondheid, spanning, problemen met T2D), gedrag
(hoofdzakelijk leefstijl), en omgeving (financieel, relationeel en
huisvesting). De bedrijfsarts en de deelnemer vertalen het advies naar een
behandelplan met doelstellingen.

TNO streeft ernaar deze leefstijlaanpak te implementeren in
bedrijfsgezondheidszorg. Dit wordt beschouwd als een cruciale stap in het
behandelen van T2D bij ploegendienstmedewerkers. Deze studie is een pilot om de
haalbaarheid van de uitvoering van de aanpak in de bedrijfsgezondheidszorg vast
te stellen.

Het primaire doel van dit onderzoek is om vast te stellen in hoeverre een
dergelijke leefstijl aanpak geïmplementeerd kan worden in
bedrijfsgezondheidszorg en onder welke voorwaarden. Dit omvat de aanpassing van
de interventie aan de specifieke werkcontext (werken in ploegendienst, fysiek
belastend werk) en de beoordeling van gebruikerservaringen (zowel op het niveau
van betrokken dienstverleners als op het niveau van de ploegendienstmedewerkers
met T2D)m, alsook de identificatie van knelpunten.

De secundaire doelstelling is om op basis van hernieuwde OGTT-metingen en
vragenlijsten te bepalen in hoeverre de aanpak bijdraagt aan een verbeterde
gezondheid van ploegendienstmedewerkers met T2D.

Deze studie is een exploratieve implementatie studie met betrekking tot de
haalbaarheid van de leefstijlaanpak in de bedrijfsgezondheidszorg, waarbij de
werkcontext binnenTata Steel IJmuiden zal dienen als proeftuin. De studie zal
bestaan uit twee fasen, zodat eventuele opstartproblemen in de leefstijlaanpak
en de implementatie daarvan of bugs in de technische infrastructuur, in de
eerste fase (deels) al kunnen worden verholpen voor de tweede fase. De
leefstijlaanpak wordt in de eerste fase gereed gemaakt voor toepassing binnen
Tata Steel en afgesloten met een kleinschalige pilot waaraan zes
ploegendienstmedewerkers met T2D deelnemen. Deelnemers worden geworven door de
bedrijfsarts.

Op basis van ingevulde vragenlijsten en een OGTT krijgen de deelnemers
gepersonaliseerd leefstijladvies. Gedurende de 13-weekse interventieperiode
ontvangen deelnemers begeleiding en ondersteuning van een bedrijfsarts, een
diëtist en, afhankelijk van het T2D subtype, een fysiotherapeut. Samen met deze
dienstverleners zet de deelnemer het advies om in een actieplan. Na 13 weken
volgt een tweede OGTT en worden de vragenlijsten opnieuw ingevuld om de
voortgang te bepalen.

De interventie duurt in totaal 13 weken en bestaat uit 2 onderdelen 1) 360-graden diagnose, en 2) gepersonaliseerde leefstijlaanpakken. Op basis van een 360-graden diagnose, waarbij gezondheidsmarkers worden bepaald en vragenlijsten worden afgenomen, kunnen de belangrijkste aandachtspunten voor een deelnemer worden bepaald. Daarnaast kan er een subtypering van de diabetes type 2 worden gedaan op basis van de resultaten van een orale glucose tolerantie test, wat inzicht geeft in het orgaanfunctioneren van een individu met diabetes type 2. De resultaten uit de 360-graden diagnose worden weergegeven in een "profielwiel". Dit profielwiel beoogd gespreksondersteunend te werken in het gesprek tussen de bedrijfsarts en de deelnemer. Welke dieet- en beweeginterventie wordt aangeraden wordt bepaald op basis van het diabetes type 2 subtype. De bedrijfsarts en deelnemer werken dit advies verder uit in een aactieplan. De mogelijke dieetpatronen zijn een Mediterraan dieet, een laag koolhydraat dieet, een laag calorisch dieet of intermittend vasten. Deze vier dieetpatronen worden in nauwe samenwerking met de diëtist verder toegespitst op de specifieke werkcontext (fysieke arbeid en ploegendienstwerk). De diëtist zal de deelnemer ondersteunen en coachen in het naleven van het geselecteerde dieetpartoon. Tevens gebaseerd op het diabetes subtype kan er worden aangeraden om meer te gaan bewegen. De mogelijke trainingsprogramma's richten zich - afhankelijk van het subtype - op krachttraining, duur training of een combinatie van deze twee. De fysiotherapeut zal de deelnemer ondersteunen en coachen in het naleven van het trainingsprogramma. Ook nu geldt dat de beweegaanpak afgestemd wordt op de werkcontext bij Tata Steel.

Het risico op incidenten of negatieve bijwerkingen is minimaal. De meeste
onderdelen maken onderdeel uit van reguliere bedrijfsgezondheidszorg en zullen
daardoor geen extra risico's met zich meebrengen. Alle medische handelingen die
tijdens deze studie worden uitgevoerd, bijvoorbeeld bloedprikken, zullen alleen
door professionals worden gedaan.

Het drinken van een suikerwaterdrankje tijdens de OGTT kan gepaard gaan met
misselijkheid en er is een kleine kans op een hypo/hyperglycemische reactie.
Doordat er tijdens en na de OGTT meerdere zorghulpverleners zijn die de
deelnemers in de gaten houden zijn ook hier de risico's beperkt. Mochten er
andere klachten zijn wordt de studie mailbox van humanstudies@tno.nl gebruikt.
Diverse teamleden hebben hier toegang toe en zullen deelnemers antwoorden
indien nodig.