Een pilot studie waarin de ReCoVRY Virtual Reality-applicatie wordt getest als een aanvullende therapie bij patiënten met een stoornis in alcoholgebruik in laatste fase van de klinische ontgiftingsbehandeling. Een nieuwe applicatie voor coachen gebaseerd op blootstelling aan Virtual Reality.

Alcoholgebruiksstoornis (AUD) is een enorme uitdaging voor de gezondheidzorg.
Deze stoornis beïnvloedt het leven van veel mensen. In de VS leiden er
bijvoorbeeld meer dan 15 miljoen volwassenen aan een AUD (2015). Meer dan vijf
procent van de ziektelast en letsel wereldwijd is te wijten aan alcoholgebruik
volgens de WHO (WHO, 2012). Hoewel behandelingsprogramma's beschikbaar zijn,
ontvangt slechts ongeveer 6,7 procent een AUD-behandeling (NIH, 2018).
Behandeling blijft een uitdaging. Volgens Nederlands onderzoek valt tussen
47-75% van de AUD-patiënten terug in het eerste jaar na klinische ontgifting
(Snelleman et al., 2018). Nieuwe digitale technologieën, zoals Virtual Reality
(VR), bieden potentiële aanvullende behandelingsmogelijkheden voor
AUD-patiënten. VR wordt opgevat als een omgeving die bestaat uit een
gemedieerde waarneming van uitsluitend virtuele (digitale) objecten. Het
dompelt gebruikers onder in virtuele werelden als een multisensorische en
interactieve ervaring, vaak ondersteund door stereoscopische beelden, geluid en
body-tracking (van Gisbergen, 2016). Terwijl de gebruiker zich in de virtuele
wereld bevindt, voelt de gebruiker een hoger niveau van aanwezigheid in de
andere wereld. VR maakt het creëren van omgevingen voor patiënten mogelijk die
te moeilijk of te duur zijn om in klinieken na te bootsen (Maples-Keller et
al., 2017). Omdat deze in een beschutte en krachtige VR-omgeving bevinden,
kunnen patiënten met confronterende situaties in een veilige omgeving oefenen
(Riva & Wiederhold, 2002). VR is met succes toegepast in psychiatrische en
psychologische behandelingsprogramma's voor PTSS, fobieën en angst, echter is
het nog niet ontwikkeld en getest als aanvullende behandeling in het
AUD-behandelprogramma direct na de lichamelijke en geestelijke klinische
ontgifting ((Bordnick et al., 2008; Hone-Blanchet, et al. 2014; Ryan, et al.,
2010; Son et al., 2015)).

Deze voorlopige quasi-experimentele studie is bedoeld om de ervaringen te
onderzoeken van patiënten die een nieuw ontwikkelde VR-toepassing gebruiken als
ondersteuning bij de behandeling van hun AUD na klinische ontgifting. Deze
studie beoogt meer inzicht te krijgen in de ervaring en acceptatie van het
gebruik van een VR-applicatie in de ontgiftingsbehandeling voor alcohol. Verder
zal de studie zich richten op het effect van VR-realisme, geoperationaliseerd
in twee verschillende typen VR-omgevingen (360°-opname versus door computer
gegenereerde virtuele werelden), negatieve effecten van VR, tevredenheid en de
intuïtie om de VR-applicatie te gebruiken (attitude). Daarnaast zal de studie
onderzoeken of patiënten een verbetering van de zelfeffectiviteit (controle)
zullen ervaren om abstinent te (kunnen) blijven, in een uitdagende en
craving-geïnduceerde nagebootste omgevingen, alswel zal het niveau van zucht in
kaart worden gebracht. Wanneer de resultaten van dit onderzoek positief zijn en
deze nieuw ontwikkelde VR-softwaretechnologie kan worden gebruikt door AUD
DSM-5-patiënten en hun therapeuten in de detoxificatiefase na ongifting, dan
zal een grotere RCT-studie worden ontwikkeld die de lange termijn effecten zal
onderzoeken (o.a. het effect op de terugval frequentie in het eerste jaar na
klinische ontgifting).

Het is een quasi-experimenteel onderzoek waarin drie groepen van 16 patiënten
met elkaar zullen worden vergeleken: (1) een groep van AUD-patiënten die zoals
gebruikelijk (TAU) zullen worden behandeld; (2) een groep AUD-patiënten die
zullen worden blootgesteld aan de door de computer gegenereerde virtuele
realiteitsomgevingen en (3) een groep AUD-patiënten die zullen worden
blootgesteld aan dezelfde omgevingen als groep twee maar die 360° zijn
gefotografeerd. De patiënten krijgen VR als aanvulling voor de TAU
AUD-behandeling in de laatste week van het klinische ontgiftingsprogramma. De
VR-groepen zullen 3 VR-sessies krijgen op dag 1, 4 en 7. Vóór en onmiddellijk
na elke sessie zullen patiënten gevraagd worden zelf-rapportage lijsten in te
vullen. Na de laatste sessie zullen ze worden gevraagd deel te nemen aan een
mondeling interview. De meetinstrumenten behandelen: (a) de ervaring met het
gebruik van de VR-applicatie in AUD-behandeling (m.b.v. de ITC-SOPI; zie
onderzoeksprotocol appendix A.6)); (b) de intentie om de VR-applicatie in AUD
te gebruiken behandeling (mondeling interview met betrekking tot (i) de
toegankelijkheid, (ii) de betaalbaarheid, (iii) de waargenomen bruikbaarheid;
(iv) het waargenomen gebruiksgemak); (v) de motivatie (zie appendix A.9); (c)
de mogelijke VR-negatieve effecten (bijv. m.b.v. de Simulator Sickness
Questionnaire (SSQ (zie Appendix A.7. deze lijst is verwerkt in de dmCV); (d)
Self-efficacy (de zelf-controle) met behulp van de herziende Self
Efficacy-schaal voor middelen (SELD-R; zie appendix A.4.)); (e) en zucht (ofwel
craving (met behulp van onder andere de Visual Analogue Scale (VAS); zie
appendix A.5).

In de laatste week van het klinische ontgiftingsprogramma hebben patiënten van zowel de 360 ° als de geanimeerde VR-groepen drie sessies van 30 minuten VR (dag 1,4 en 7) waarin ze worden geconfronteerd worden met vier verschillende VR omgevingen op basis van een algemeen persoonlijk terugval preventieplan: een witte (neutrale) omgeving, een groene (veilige) omgeving, een gele (thuis) omgeving en een oranje (bar) omgeving.De niveaus zucht (craving) en zelf-controle (self-efficacy) zullen voorafgaand en na na elke sessie worden gemeten, tevens worden ander vragenlijsten over de ervaring van de patiënten voorgelegd.

De belasting voor de patiënten is het invullen van de vragenlijsten. 10 minuten
vóór en 10 minuten na elke sessie en de sessie zelf (15 minuten) zal dit in
beslag nemen. Na de laatste sessie wordt de patiënt ongeveer 25 minuten
geïnterviewd. In totaal komt dit neer op ongeveer 2 uur en 10 minuten. In een
door ons uitgevoerde pre-studie werden patiënten geïnterviewd direct na de
fysieke en geestelijke onthoudingsfase. Ze konden kennis maken met een
voorloper van de VR-toepassing. In een interview werd gevraagd naar de
negatieve effecten van de VR-applicatie. Ze gaven aan dat er geen negatieve
ervaring dan wel bijwerkingen te ervaren, maar in plaats van negatieve effecten
had de toepassing van de VR-app een hoge aantrekkingskracht. Op basis van
voorgaande verwachten we daarom dat de last en de mogelijke risico's laag zijn.