Vroegdetectie van recidief bij hoofd-halskanker door genexpressie profilering van bloedplaatjes en/of analyse van circulerend tumor DNA in het bloed en in mondspoelsels

Kanker in het hoofd-halsgebied ontstaat in het slijmvlies van de mond, keel en
strottenhoofd. Dit wordt veroorzaakt door roken, alcoholgebruik en door
infectie met het humaan papillomavirus (HPV). De meeste patiënten presenteren
zich met ziekte in een gevorderd stadium. Deze tumoren worden behandeld met
bestraling en chemotherapie tegelijkertijd, maar ook met chirurgie en
nabestraling of zelfs nabestraling en chemotherapie. Helaas komt de tumor toch
vaak terug of ontstaan er uitzaaiingen op afstand. Een locoregionair recidief
komt voor bij ongeveer 30-40% van de patiënten met een gevorderd stadium van
ziekte, vaak wordt het recidief laat ontdekt en is dan moeilijk te behandelen.
Wanneer tijdig wordt bemerkt dat de tumor terugkomt, is een operatie vaak nog
mogelijk.

Momenteel mist er een geschikte screeningsmethode voor de vroegdetectie van een
recidief. Het behandelde gebied is aan het genezen en standaard beeldvorming is
dan niet betrouwbaar terwijl CT en FDG-PET ook een stralingsbelasting
veroorzaakt. De gouden standaard: inspectie onder narcose met het nemen van
biopten is invasief en daarmee ongeschikt voor routine screening, en wordt
alleen toegepast bij sterke klinische verdenking. Detectie van biomarkers als
circulerend tumor DNA in bloed of mondspoelingen en expressie profielen van
bloedplaatjes zouden een goede benadering kunnen zijn voor vroegdetectie van
een recidiverende hoofd-halstumor. Een test die herhaald kan worden toegepast
zonder dat de patiënt er veel last van heeft, maar die wel in een vroeg stadium
aangeeft dat de tumor terugkomt, is van groot belang.

De eerste potentiële screeningsmethode is de detectie van circulerend tumor DNA
(ctDNA). Het DNA afkomstig van de tumor komt terecht in de bloedcirculatie en
kan gedetecteerd worden in onder andere het plasma door gebruik te maken van
plasma DNA sequencing. We hebben de techniek *low coverage whole genome
sequencing* voor het aantonen van Copy Number Alterations en HPV gecombineerd
met *high coverage target-enrichment sequencing* om mutaties aan te tonen. Met
deze gecombineerde techniek hebben we het ctDNA van 40 hoofd-halskanker
patiënten en 20 controles geanalyseerd. Hierbij werd ctDNA gevonden in het
plasma van 78% van de patiënten (onafhankelijk van de HPV-status), en er werd
geen ctDNA gedetecteerd in het plasma van de controles.

De tweede potentiële screeningsmethode die werd aangegeven is de detectie van
'tumor-educated platelets' (TEPs). Bloedplaatjes circuleren door het lichaam en
ook door de tumor waardoor ze beïnvloed worden en daarnaast nemen ze exosomen
op, en daarmee duiden we ze aan als TEPs. We zien dat het RNA profiel van deze
TEPs gebruikt kan worden voor het opsporen van patiënten met kanker. In een
pilot studie hebben we gezien dat dit ook het geval is bij hoofd-halstumoren.
In deze voorgaande studie werden 45 samples geanalyseerd van hoofd-halskanker
patiënten en vergeleken met de samples van 180 gezonde proefpersonen. Na
analyse bleek dat in 91% van de gevallen correct de bloedplaatjes
geïdentificeerd konden worden als afkomstig waren van een patiënt met
hoofd-hals kanker.

Het doel van de studie is om te analyseren of ctDNA in plasma of expressie
profielen in bloedplaatjes geschikt zijn voor de vroegdetectie van een
recidiverende tumor of metastase bij patiënten met een hoofd-halstumor die met
curatieve intentie behandeld zijn.

Dit is een prospectieve studie waarbij biopten van de tumor, plasma en
mondspoelsels verzameld worden bij de start van het onderzoek en tijdens alle
controle afspraken van de geïncludeerde patiënten. In deze studie onderzoeken
we de aanwezigheid van ctDNA in mondspoelsels en plasma alswel de expressie
profielen van bloedplaatjes voor de vroegdetectie van een recidiverende tumor.

Onder narcose worden er naast de standaard biopten nog 1 tot 3 extra biopten
genomen van de primaire tumor. Daarnaast worden er bloed en mondspoelsel
verzameld. Bij de chirurgisch behandelde patiënten wordt het operatiegebied aan
het einde van de ingreep gespoeld en opgevangen voor analyse. Het risico van
het nemen van biopten en bloedafname is minimaal. Bij alle geplande controle
afspraken (gemiddeld 10) zal er opnieuw bloed en mondspoelsel worden afgenomen.
De testen die gebruikt worden zijn in experimentele fase, een positieve
bevinding heeft formeel gezien nog geen betekenis. Wanneer de mutaties uit de
tumor bekend zijn en wanneer mutaties verdwijnen en weer terugkomen in het
bloed, zullen we dit rapporteren aan de hoofdbehandelaar van de patiënt. De
informatie zal besproken worden in een Multidisciplinair Overleg waar een team
zal besluiten om wel of geen inspectie onder narcose te verrichten. Dit heeft
geen invloed op het primaire eindpunt van de studie: vroegdetectie van een
recidief. We zullen documenteren hoe vaak het standaard beleid wordt aangepast.