Veranderingen in delay discounting, tijdsschattingsvaardigheid en de rol van trauma in verslaafde patiënten gedurende initiële behandeling

Het is aangetoond dat impulsiviteit nauw verbonden is met verslaving (Lee,
Hoppenbrouwers, & Franken, 2019). Een veelgebruikte maatstaf van impulsieve
besluitvorming is 'delay discounting' (DD) die veelvuldig experimenteel is
getoetst bij verslaving en ander externaliserend gedrag (bijvoorbeeld Bickel,
Odum, & Madden, 1999). De basis van delay discounting is het idee dat
drugsverslaving kan worden begrepen door de lens van de gedragseconomie; via
beschikbaarheid (kosten) van alcohol en drugs, substituten (andere drugs, of
niet-drugsactiviteiten) en verder het afwaarderen van uitgestelde beloningen
resulterend in 'verlies van controle' (Bickel et al., 1998).

Een van de terugkerende hypothesen is dat DD als zodanig kan te wijten zijn aan
afwijkingen in de subjectieve perceptie van tijd (bijvoorbeeld Gallistel &
Gibbon, 2000; Takahashi, 2005, 2006; Namboodiri, Mihalas, & Shuler, 2014b). Een
recente review (Paasche, Weibel, Wittman, & Lallane, 2019) heeft specifiek een
relatie voorgesteld tussen tijdperceptie en impulsiviteit bij het begrijpen van
de psychopathologie van verslaving. Onderzoek naar veranderingen in DD in
combinatie met de behandeling van verslaving is schaars.

Trauma & verslaving zijn sterk gerelateerd. Uit een recente studie bleek dat
45,8% van de verslaafde patiënten aan de criteria voor levenslange PTSS voldeed
en 25% aan de criteria voor de huidige PTSS (Kok et al., 2015). In totaal had
95,8% van de patiënten ten minste één trauma opgelopen en het vroegste trauma
trad op bij een gemiddelde van 11,3 jaar oud. Gezien de associatie tussen
verslaving en DD, kan men een relatie verwachten tussen trauma en vertraging
discontering. Het onderzoek naar de relatie tussen trauma en DD is echter
beperkt; in BPD is jeugdtrauma voorspellend voor delay discounting (Barker et
al., 2015) en het is aangetoond dat jong-getraumatiseerden een steilere DD
vertonen (Simmen-Janevska, Forstmeier, Krammer, & Maercker, 2015). Onderzoek
naar de relatie tussen trauma, DD en verslaving is schaars; uit een recente
studie bleek dat DD, ernst van trauma symptomen en middelengebruik positief
gerelateerd waren (Morris et al., 2020)

Over het algemeen worden problemen met DD gezien in de vorm van aversie tegen
uitstel van grotere beloning als een onmiddellijke kleinere beloning voorhanden
is. Een veel minder bestudeerd fenomeen met betrekking tot DD is anhedonie, of
verminderde belangstelling voor aangename activiteiten en het onvermogen om
positieve emoties te ervaren. Anhedonie is een belangrijk kenmerk van
posttraumatische stressstoornis (PTSS; American Psychiatry Association, 2013).
Experimenteel bewijs over het verband tussen anhedonie en DD is beperkt en niet
eenduidig. Voorts is verstoorde tijdsperceptie een bekend aspect van
dissociatieve reacties op een traumatische ervaring (bijvoorbeeld Bryant,
2007), maar ook hiervan is weinig tot geen experimenteel onderzoek beschikbaar.

Samengevat, er zijn aanwijzingen dat verslaving, DD, tijdschattingsvaardigheid
en trauma geassocieerd zijn, maar de aard van deze relaties is verdient verder
onderzoek. Het primaire doel van deze studie is om te beoordelen of DD en
tijdschattingsvaardigheid bij patiënten verbetert van tijdens een eerste fase
behandeling van verslaving (gericht op abstinentie). Bovendien veronderstellen
we een vermindering van de DD te vinden als indicator van het succes van de
behandeling. Voorts verwachten we associaties te vinden tussen mate van trauma,
delay discounting en tijdsschattingsvaardigheid.

We willen met deze studie antwoorden krijgen op de volgende vragen:

1. Worden delay discounting, tijdsschatting en PTSS beïnvloed door de
behandeling van de verslaving?
2. Verschillen patiënten van gezonde proefpersonen in delay discounting en/of
tijdsschattingsvermogen?
3. Welke individuele psychologische variabelen bij intake zijn geassocieerd met
abstinentie aan het einde van de behandeling?
4. Is delay discounting (bij intake) een valide voorspeller van
behandelingsuitval?
5. Hoe is Trauma geassocieerd met delay discounting?

Het ontwerp van de studie is observationeel. Patiënten worden precies zoals
volgens de normale protocollen behandeld; aanvullende informatie zal worden
verzameld over:
- ernst van verslavingsproblematiek
- IQ
- delay discounting
- trauma
- tijdsschattingsvaardigheden

Het huidige onderzoek zal worden uitgevoerd op de polikliniek van Antes, waar
de deelnemende patiënten tijdens hun eerste behandelingsfase worden gemonitord.
Deze eerste fase van de behandeling duurt gemiddeld 6 maanden en is
voornamelijk gericht op het stoppen van het middelengebruik van de patiënten en
terugvalpreventie. Fase 1 behandeling is geïndividualiseerd, gericht op
onthouding. Behandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie; of meer
geschikte alternatieven. Sommige patiënten krijgen medicatie ter ondersteuning
van onthouding.

De meting wordt herhaald aan het einde van fase 1-behandeling (na 6 maanden),
met in aanvulling daarop de onthoudingsstatus (zelfrapportage).
Door de patiënt gerapporteerde onthouding zal worden gevalideerd door 4
wekelijkse urineonderzoeken in de laatste weken van de behandeling.

De lasten en risico's van de deelname van patiënten zijn beperkt.