Oefentherapie bij mensen met beginnende knieartrose klachten: een haalbaarheidsstudie

In de literatuur wordt steeds meer nadruk gelegd op het identificeren en
starten van de behandeling van artrose in een zeer vroege stadium van de
ziekte. Oefentherapie is de meest effectieve behandeling voor knieartrose in de
eerste lijn. De effectiviteit van deze interventie is duidelijk en robuust.
Aangezien in de meeste onderzoeken patiënten zijn opgenomen met ernstige
klachten van knieartrose, blijft de exacte omvang van het effect in een groep
met vroege klachten van knieartrose onduidelijk.
In een vroeg stadium van de ziekte melden patiënten vaak periodiek klachten. Om
deze reden kunnen mensen met artrose in een vroeg stadium, al dan niet
behandeld, op korte termijn goed herstellen. Het definiëren van relevante
uitkomstmaten bij het beoordelen van een dergelijke behandeling in een vroeg
stadium is daarom een uitdaging.

Daarom zullen we met deze pilot-studie onderzoeken welke klinische uitkomst het
meest geschikt is om te worden gebruikt in de grootschalige kosteneffectiviteit
Randomized Clinical Trial (RCT).

Praktisch gezien kunnen er barrières bestaan voor zowel huisartsen als voor
patiënten met betrekking tot de vroege behandeling, die momenteel nog vrij
onbekend is. Een belangrijk punt van onderzoek is de bereidheid van huisartsen
om patiënten in een zeer vroeg stadium van de ziekte door te verwijzen naar een
fysiotherapeut (FT) voor oefentherapie. Omdat dit niet gebruikelijk is en
huisartsen in dit stadium van de ziekte vaak een afwachtende houding hanteren,
is een verandering in de dagelijkse praktijk noodzakelijk.

Daarom moet de haalbaarheid van patiënten-werving worden onderzocht, niet
alleen vanuit het perspectief van huisartsen, maar ook vanuit patiënten: staan
patiënten in dit stadium van de ziekte open voor een verwijzing naar een FT en
houden ze zich aan de voorgeschreven interventie? Symptomen zijn in deze fase
van de ziekte vaak nog mild tot matig en zullen patiënten daarom voldoende
gemotiveerd zijn om een beweegprogramma te volgen? Deze haalbaarheidsvragen
moeten eerst worden beantwoord worden, voordat een grootschalige
kosteneffectiviteits-RCT kan worden opgezet.

Het algemene doel is om de relevantie en haalbaarheid van een
kosteneffectiviteitsonderzoek naar oefentherapie bij patiënten met vroege
klachten van knieartrose te identificeren.

1. Wat is de haalbaarheid, in termen van percentage geworven geschikte
patiënten, voor huisartsen om patiënten met een vroeg stadium van knieartrose
te rekruteren voor een RCT van oefentherapie in vergelijking met de
gebruikelijke zorg?
2. Welk percentage van de in aanmerking komende patiënten is bereid om deel te
nemen aan het onderzoek in termen van randomisatie en bereidheid om
oefentherapie te starten?
3. Hoe goed houden deelnemers zich aan oefentherapie (d.w.z. aantal
oefentherapiesessies) in de interventiegroep?
4. Wat is de meest geschikte klinische uitkomstmaat om te gebruiken in een
toekomstige grootschalige RCT die de kosteneffectiviteit van oefentherapie
onderzoekt in vergelijking met de gebruikelijke zorg bij patiënten met vroeg
stadium knieartrose?

Om de haalbaarheid van rekrutering, de bereidheid om deel te nemen, de
therapietrouw van de deelnemers aan de interventie en de meest geschikte
uitkomstmaat om te gebruiken, zullen we een gerandomiseerde gecontroleerde
proef met twee parallelle armen uitvoeren met een follow-up van 12 weken.

Procedure:
Via het academisch huisartsennetwerk PRIMEUR zullen we minimaal 3 grote
huisartsenpraktijken werven. Patiënten die in de afgelopen 12 maanden hun
huisarts hebben geraadpleegd, of hun huisarts hebben geraadpleegd voor
knieklachten tijdens de inclusieperiode, worden uitgenodigd om deel te nemen
aan het onderzoek.

Daarnaast worden ook potentiele kandidaten gerecruteerd via open werving door
advertenties.

Zij krijgen informatie over de studie en de studieprocedures. Patiënt die
bereid is deel te nemen, krijgt na geïnformeerde toestemming een 0-meting
(vragenlijst), en wordt gerandomiseerd in de interventiegroep (oefentherapie
door FT naast gebruikelijke zorg door huisarts) of controlegroep (gebruikelijke
zorg door huisarts).
Voor deze pilot studie wordt blokrandomisatie gebruikt met willekeurige blokken
van 4 of 6 patiënten. Blindering voor vervolgbehandeling van patiënt,
hulpverlener en onderzoeker tijdens de follow-up is niet mogelijk. Alle
deelnemers ontvangen tijdens de deelname twee follow-up vragenlijsten,
halverwege na 6 weken en aan het einde van de deelname, na 12 weken.

Oefentherapie, begeleid door een FT, wordt uitgevoerd volgens de richtlijnen
voor knieartrose van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie.
Voor dit onderzoek worden de FTn geïnstrueerd om tijdens de behandeling de
trainingsintensiteit te verhogen.

Patiëntselectie: Patiënten worden geselecteerd uit de medische dossiers van de
huisartsen en uitgenodigd door de huisarts. Bij interesse worden patiënten
telefonisch gescreend volgens de NICE-criteria voor de diagnose klinische
knieartrose, zoals die nu in de huisartsenpraktijk worden gehanteerd.

Interventie: Oefentherapie onder begeleiding van een FT volgens een protocol gebaseerd op de Nederlandse richtlijn voor fysiotherapie naast de gebruikelijke zorg door huisarts. De oefentherapiebehandeling richt zich op kracht, uithoudingsvermogen en functioneren, en indien nodig neuromusculaire balans en bewegingsbereik, en wordt afgestemd op de capaciteit van de patiënt. Deelnemende FTn worden geïnstrueerd tijdens een bijeenkomst, zoals ook is gedaan werd in onze eerdere onderzoeksprojecten. De oefentherapie zal bestaan uit maximaal 12 behandelsessies gedurende de follow up die 12 weken duurt en zal worden begeleid door de FTn. Controle interventie: De controlegroep ontvangt een folder met informatie over artrose en wat men zelf kan doen bij artrose. Gedeelte m.b.t. deelnemers: Alle deelnemers wordt gevraagd om bij de baseline en na 6 en 12 weken vragenlijsten in te vullen. Deze bevat vragen over: • Demografie (leeftijd, geslacht , lengte, gewicht, opleidingsniveau, etniciteit, gezondheidsvaardigheden); • Lifestyle (lichamelijke activiteit (IPAQ-S) • Therapietrouw oefentherapie (EARS) • Knieklachten (VAS-pijn, KOOS, PGA) • Kwaliteit van leven (EQ-5D) • Vertrouwen in bewegen (SEE). Bovendien wordt de bereidheid tot deelname van in aanmerking komende patiënten uit het huisartsendossier geregistreerd. Gedeelte m.b.t. huisartsen: Registratie van • aantal huisartsen dat wil deelnemen • aantal potentiele kandidaten per huisartsenpraktijk • percentage in aanmerking komende patiënten dat al oefentherapie kreeg voor knieklachten Gedeelte met FTs: Registratie van • therapietrouw van de deelnemer tijdens de interventieperiode, inclusief: o aantal sessies o uitvoering van thuisoefeningen met behulp van een registratieformulier

Voor de deelnemers die gerandomiseerd zijn voor de interventie groep
(standaard zorg plus oefentherapie) bestaat de belasting uit de wekelijkse
oefentherapie sessies, de oefeningen thuis en het driemaal invullen van
vragenlijsten.

Het verwachte voordeel voor deze groep is vermindering knieklachten, dankzij
spierversterking, zoals vermindering pijn tijdens activiteit, verbetering van
de pijn intensiteit, en daardoor een betere kwaliteit van leven.

Voor deelnemers die gerandomiseerd zijn voor de controle arm (standaard zorg)
is er geen direct voordeel.