BrainFit, het effect van online cognitieve training op cognitie bij mensen met een stemmingsstoornis.

Rationale
Stemmingsstoornissen op late Leeftijd (LOS) spelen vanaf het 50ste levensjaar
en betreffen unipolaire en bipolaire stemmingsstoornissen. Ondanks dat
farmacologische en psychotherapeutische interventies effectief zijn, vallen
veel patiënten met LOS terug na initieel herstel of ze bereiken alleen
partieel herstel. Een van de redenen van de slechte uitkomst is dat LOS vaak
gepaard gaan met cognitieve achteruitgang . Deze cognitieve achteruitgang gaat
samen met slechter sociaal functioneren, ongenoegen bij patiënten en hun
omgeving, verminderde kwaliteit van leven en een ongunstige prognose, met vaker
noodzaak tot verpleeghuisopnamen. In de huidige behandelrichtlijnen wordt
onvoldoende aandacht besteed aan de behandeling van cognitieve achteruitgang,
waardoor de prognose minder gunstig is. Er is daarom behoefte aan een
effectieve evidence-based behandeling voor de cognitieve achteruitgang bij
patiënten met LOS. Cognitieve training heeft in verschillende andere
ziektebeelden al significante verbetering getoond. Ons doel is in eerste
instantie om te onderzoeken of een dergelijke online cognitieve training effect
heeft op het subjectief cognitief subjectief functioneren van patiënten met
LOS. Daarnaast willen we onderzoeken of de online interventie ook invloed
heeft op objectieve cognitieve klachten, en de stemming, in vergelijking tot
een controleconditie.

Doel
Ons doel is om een online cognitieve training aan te bieden voor LOS patiënten
die last hebben van (subjectieve) cognitieve klachten. Hierbij willen we
onderzoeken wat het effect is op het subjectief cognitief functioneren.
Secundair willen we onderzoeken wat het effect is op objectief cognitief
functioneren, de stemming, het sociaal functioneren en het gevoel van mastery
(waargenomen controle) en kwaliteit van leven. Ook willen we kijken of
bovengenoemde trainingseffecten voortdurende gedurende drie maanden na het
stoppen met trainen. Ook willen we onderzoeken wat de deelnemers van de
uitvoerbaarheid van de training vinden en hoe zij de training waarderen. We
zullen gebruik maken van zogenaamde spiegelsessies (Yliruka, 2012). Deze
spiegelsessies bieden een goede wetenschappelijke aanpak om de interventie te
evalueren. Hierbij wordt kritisch denken gefaciliteerd waarbij voor iedere
deelnemer in de groep een gelijke kans is om diens mening te delen. In een
spiegelgroep geeft ruimte om collectief te brainstormen en nieuwe ideeën en/of
oplossingen te genereren. Hierbij zullen onderwerpen besproken worden als:
*welke aspecten van de trainingen waren wel/niet wenselijk*, *is een online
cognitieve training geschikt voor de doelgroep* en *welke aanpassingen dienen
er eventueel gemaakt te worden om de training als reguliere klinische
behandeling aan te passen*.

Studiedesign
Het betreft een dubbelblind, gerandomiseerd gecontroleerde studie in 38
patiënten met stemmingsstoornissen, waarbij de patiënten worden gerandomiseerd
over een experimentele conditie (n = 19) en een actieve controle conditie
(n=19). Hierbij wordt gestratificeerd voor polariteit (unipolaire versus
bipolaire depressie), zodat beide condities een gelijke verdeling van bipolaire
en unipolaire patiënten heeft, en voor opleidingsniveau (Verhage score: 1-5 /
6-7). Patiënten worden willekeurig en dubbelblind toegewezen aan de online
cognitieve trainingsinterventie. De online cognitieve trainingsinterventie
richt zich met name op training van executieve functies. De controleconditie is
actief, waardoor ook in deze groep een kleine vooruitgang geobserveerd kunnen
worden, anders dan bijvoorbeeld een Care As Usual (CAU) controle-conditie. Door
de toepassing van een actieve controleconditie worden aspecifieke effecten van
het aanbieden van een training zoveel mogelijk uitgesloten en verwachten wij
een minder grote vooruitgang dan in de interventie conditie.
Patiënten in beide condities zullen 45 minuten per keer, drie maal per week
gedurende acht weken de training/taken uitvoeren. Vóór, aan het eind van de
behandeling en drie maanden na afloop van de training wordt een uitgebreid
neuropsychologisch- en vragenlijstonderzoek afgenomen.

Interventie Een online cognitief trainingsprogramma (BrainGymmer), welke de patiënt thuis zelfstandig kunnen uitvoeren. De interventie richt zich op het trainen van in het bijzonder de executieve functies, maar ook aandacht, werkgeheugen en informatieverwerkingssnelheid. Een interventieprotocol, bestaande uit oefeningen die zich aanpassen aan het niveau van de participant (middels dynamic difficulty adjustment), wordt gedurende 45 minuten door de patiënt doorlopen. Oefeningen zullen sequentieel worden aangeboden, tot alle oefeningen uit het trainingsprotocol zijn uitgevoerd. In de actieve controleconditie zullen deelnemers spelletjes spelen die geen direct trainingseffect beogen; solitaire, triviavragen en galgje.

Tijdens de studie zal de participant vier keer gevraagd worden naar GGZ inGeest
te komen. Tijdens de intake zal een screening worden afgenomen en een
neuropsychologisch onderzoek, hetgeen bij elkaar ongeveer 1.5 de tijd in beslag
neemt. Vervolgens een vragenlijst onderzoek van ongeveer 20 minuten. Als het
reizen te belastend is voor de patiënt, kunnen de screening en het
neuropsychologisch onderzoek ook bij de patiënt thuis plaatsvinden. Vervolgens
vragen we de deelnemer om naar GGZ inGeest te komen voor een uitleg van de
training, dit duurt ongeveer 45 minuten. Eventueel kan dit ook thuis plaats
vinden indien gewenst. Tijdens de interventieperiode voeren patiënten drie
maal per week, gedurende 45 minuten een online trainingsprogramma of *controle*
cognitieve activiteiten uit. Het risico dat gepaard gaat met deze interventie
is verwaarloosbaar, terwijl er op basis van eerder soortgelijk onderzoek een
reële kans op profijt is. Na de trainingsperiode komen de deelnemers nog twee
keer naar GGZ inGeest voor vervolgmetingen. Dit zal iedere keer ongeveer 1.5-2
uur in beslag nemen. Wanneer patiënten daarin geïnteresseerd zijn kunnen zij
vrijblijvend deelnemen aan een spiegelsessie ter evaluatie van de training (1
uur).