De waarde van bloedmedicatie analyse ter ondersteuning van medicatieverificatie en medicatiereconciliatie bij ouderen op de spoedeisende hulp

Eén op de vier ouderen krijgt meer dan vijf medicijnen voorgeschreven (1, 2).
Op de spoedeisende hulp (SEH) kan dit percentage oplopen tot 61% (3). Het
werkelijke medicijngebruik onder ouderen die op de SEH komen is echter vaak
onduidelijk, inclusief voorgeschreven, vrij verkrijgbare en recreatief
medicijngebruik (4, 5). Zelfs als er voorschrijflijsten beschikbaar zijn,
bewijst dit niet de daadwerkelijke inname van medicatie, aangezien
niet-naleving voorkomt bij bijna 50% van de oudere volwassenen met chronische
ziekten (5-7). Om dit probleem aan te pakken bestaat het huidige beleid uit
medicatieverificatie, ook wel medicatiereconciliatie genoemd, door een arts of
apotheker (8). De resultaten van deze analyse lopen het risico onvolledig te
zijn door onnauwkeurigheid van het geheugen van de patiënt en onvolledige of
vertraagde toegang tot apotheekgegevens (9). Bij patiënten met cognitieve
stoornissen of bewustzijnsverlies is de medicatieverificatie nog lastiger en
alleen gebaseerd op recente verstrekkingen door apothekers en kennis van de
mantelzorger, indien beschikbaar (10). Onduidelijk medicatiegebruik kan leiden
tot fouten in het voorschrijven van medicatie door artsen, wat de effectiviteit
van de behandeling kan verminderen en ernstige schade kan veroorzaken (11, 12).
Eén op de zeven SEH-bezoeken van oudere volwassenen is medicatiegerelateerd,
waarvan driekwart te voorkomen is door ondergebruik, niet-naleving of
bijwerkingen (13). De gevolgen die deels voorkomen kunnen worden als artsen een
nauwkeuriger beeld zouden hebben van het daadwerkelijke medicatiegebruik van de
patiënt.

Momenteel gebruikt de SEH geen farmacologische analysetechnieken, zoals
vloeistofchromatografie tandemmassaspectrometrie (LC/MS/MS), om
medicatiegebruik te beoordelen. Deze techniek wordt voornamelijk gebruikt in de
toxicologie, endocriene systemen, eiwitten en screening van pasgeborenen (14).
Op een SEH wordt deze techniek voornamelijk toegepast om recreatieve drugs te
detecteren bij patiënten met intoxicatie (15). Daarnaast kan LC/MS/MS worden
gebruikt om medicijnen in het bloed van patiënten te bepalen (14). Een eerdere
studie met LC/MS/MS toonde aan dat bij 63,0% van de patiënten een discrepantie
bestond tussen de daadwerkelijke inname en de medicatieverificatie. Zij
ontdekten dat opioïden en diazepam de meest voorkomende medicijnen waren die
zonder voorschrift in het bloed werden aangetroffen (16). Deze extra informatie
zou meer inzicht kunnen geven in de therapietrouwheid van patiënten en het
diagnostische proces en behandelbeleid kunnen optimaliseren, naast de standaard
zorgpraktijk van medicatieverificatie.

Deze studie onderzoekt de waarde en toepasbaarheid van LC/MS/MS om
medicatiegebruik te beoordelen op medicatieverificatie en -reconciliatie bij
ouderen met (verdenking op) polyfarmacie die de SEH bezoeken. Discrepanties
tussen LC/MS/MS en medicatieverificatie en -reconciliatie zullen worden
beschreven en geanalyseerd, inclusief de mogelijke impact ervan op het
diagnostische proces en het behandelbeleid. De hypothese is dat LC/MS/MS extra
inzicht geeft in de medicatieverificatie en -reconciliatie waardoor het
behandelbeleid zal veranderen.

Deze observationele studie wordt uitgevoerd op de SEH van Amsterdam UMC,
locatie AMC. Tijdens het onderzoek wordt op baseline een vragenlijst over
demografische kenmerken en medicatiegebruik afgenomen door de onderzoeker op de
SEH bij de patient of diens mantelzorger/familie. Er zal één bloedmonster (een
6ml EDTA buisje) worden afgenomen, via een infuus of een venapunctie.
Bloedmonsters zullen op een later tijdstip worden geanalyseerd, aangezien de
LC/MS/MS niet aanwezig is op de SEH van Amsterdam UMC, locatie AMC. De waarde
van de resultaten van de LC/MS/MS aan de medicatieverificatie zal retrospectief
worden bepaald tijdens een casusbespreking met behulp van een vijfpuntsschaal
voor het diagnostisch proces en het behandelbeleid. Na de analyse kan er
telefonisch contact worden opgenomen met patiënten als er naar aanleiding van
de resultaten aanvullende vragen ontstaan over medicatiegebruik.

Het uitvoeren van een venapunctie brengt risico*s met zich mee. Er bestaat een
risico op pijn, hematoomvorming en vasovagale reactie. Hiernaast is er een
risico op een prikaccident, waarbij iemand in contact komt met bloed of
lichaamsvloeistof van een ander. Besmetting is gevaarlijk voor de drager van
ziektes, maar ook voor mensen die onder zorg vallen, zoals patiënten. De kansen
hierop bij een venapunctie zijn erg laag.

Een venapunctie zal zo veel mogelijk worden vermeden door in de eerste plaats
gebruik te maken van een venflon. In de gevallen dat er toch een venapunctie
nodig is zijn de kansen op complicaties laag. De venapuncties worden uitgevoerd
door geschoolde zorgverleners waarbij venapuncties onderdeel zijn van de
dagelijkse zorg.