Neurotoxiciteit van de behandeling van kanker: cognitieve dysfuncties en onderliggende mechanismen

Dankzij verbeterde behandeling overleeft 80% van de kinderen met acute
lymfatische leukemie. Een groot deel van de huidige behandeling van ALL bestaat
uit profylaxe van het centraal zenuwstelsel. Over schedelbestraling is bekend
dat het op lange termijn neurocognitieve deficienties en leerproblemen kan
veroorzaken. De literatuur suggereert dat ook alleen chemotherapie - sinds 1984
de standaard behandeling in Nederland - neuropsychologische gevolgen kan
hebben, met name op het gebied van de executieve functies. Veel van de
beschikbare gegevens over late effecten van behandeling, ook die van ons vorige
onderzoek*, hebben betrekking op de eerste 5 - 10 jaar die volgen op de
behandeling. Gegevens over late effecten na een langere periode ontbreken. Maar
het grootste hiaat in onze kennis van behandeling-gerelateerde cognitieve
problemen, is dat we nog niet begrijpen wat de mechanismen zijn die hieraan ten
grondslag liggen. Tot op heden is men er niet in geslaagd om een verband aan te
tonen tussen afwijkingen die werden gevonden met structurele (traditionele) MRI
en klinische afwijkingen of neurocognitieve klachten. Het is daarom
noodzakelijk om meer recente, gevoeligere methoden van neuroimaging te
gebruiken.
Aangezien in andere landen schedelbestraling nog steeds wordt toegepast in de
behandeling van ALL, en schedelbestraling bij andere ziektes soms
onvermijdelijk is, zijn de onderzoeksresultaten over de gevolgen van
schedelbestraling van groot belang.
De hypothese van ons onderzoek is dat de late effecten van de behandeling van
ALL terug te zien zijn in een neuropsychologisch functieprofiel met
deficienties op het gebied van de executieve functies. De verwachting is dat
deze deficienties ernstiger zijn bij ex-patienten die behandeld zijn met zowel
chemotherapie als schedelbestraling dan bij ex-patienten die alleen behandeld
zijn met chemotherapie. Executieve functies zijn afhankelijk van de kwaliteit
van functionele netwerken in het brein. Onze hypothese is daarom dat executieve
functieproblemen te maken hebben met verstoringen van neurale netwerken. We
verwachten dat de schade aan neurale netwerken ernstiger is bij de ex-patienten
die behalve met chemotherapie ook behandeld zijn met schedelbestraling.



* Effects of Chemotherapy on Attention and Information Processing in Survivors
of Childhood Cancer (KWF, project number: AZVU 2001 - 2390). De Sonneville LMJ,
Veerman AJP (principal investigators), Buizer AI (research physician)

Met deze kennis hopen we ex-patiënten betere uitleg te kunnen geven over late
effecten van behandeling van kanker op de hersenfuncties en ze ook betere
begeleiding te kunnen bieden. Daarnaast is het een eerste stap in de richting
van aanpassingen van de huidige behandelingen om de kans op late effecten te
verkleinen.

Het betreft hier observationeel onderzoek. Er zal gebruik gemaakt worden van
neuropsychologisch onderzoek om het profiel van neuropsychologische
deficienties te bepalen, neuroimaging om functionele afwijkingen van neurale
netwerken op te sporen (MEG, (f)MRI, DTI) en vragenlijsten naar kwaliteit van
leven.

De deelnemers zullen worden verzocht tweemaal naar het VUmc te komen. De eerste
keer voor een neuropsychologisch onderzoek (2 u) en een MEG meting (1 u 45
min), de tweede keer voor een MRI scan (1 u). Verder zal hen worden gevraagd om
thuis een vragenlijst in te vullen en deze bij het eerste bezoek mee te brengen.
De bezoekafspraken zullen in overleg met de deelnemers worden ingepland.