Referentiewaarden van Androsteendion en 17 OH-progesteron
in speeksel van kinderen

Samenvatting

Inleiding
Om ziekten als het adrenogenitaal syndroom goed te kunnen behandelen is het
wenselijk om gedurende meerdere momenten van de dag de androgeen concentraties
te bepalen. De concentratie van bijnierandrogenen wordt beïnvloed door stress.
De stress van de venapunctie kan leiden tot hogere uitslagen. Een speeksel
bepaling van androsteendion en 17-OH-Progesteron (17OHP) zou een geschikt
alternatief zijn. Recent is een nieuwe directe assay voor speeksel
androsteendion bepaling op de markt gebracht door de firma DSL. Om in het LUMC
deze diagnostische mogelijkheid aan te bieden zal de DSL methode analytisch
moeten worden geevalueerd en zijn referentiewaarden voor kinderen nodig. Voor
17OHP bestaat een directe assay voor toepassing in serum, die mogelijk kan
worden aangepast voor toepassing in speeksel.

Vraagstelling
Correlatie serum en speeksel androsteendion en 17OHP (deel A)
Wat is de correlatie tussen de speeksel androsteendion en 17OHP waarden
enerzijds en de respectievelijke serum waarden anderzijds met de voorgestelde
analyse methode?

Referentiewaarden in gezonde populatie van androsteendion en 17OHP (deel B)
1) Wat zijn de waarden van speeksel androsteendion en 17OHP in een gezonde
populatie met leeftijd van 4 -16 jaar?
2) Is er een verschil tussen jongens en meisjes?
3) Is er een ritme aantoonbaar in het verloop van de dag?

Doel
Verzamelen van referentiewaarden voor de concentratie van androsteendion en
17OHP in speeksel in een gezonde populatie met als doel de diagnostische
mogelijkheden te verruimen en een betere instelling te bewerkstelligen van
patiënten met het adrenogenitaal syndroom.

Methode
Laboratoriummethode
Voor de serumbepaling androsteendion wordt de bestaande DSL methode toegepast.
Voor de speekselbepaling van androsteendion zal de nieuwe DSL methode worden
gebruikt. Voor 17OHP zal de bestaande serum methode van DPC worden aangepast
eventueel met voorafgaande extractie met organische oplosmiddelen.

Patiënten populaties
Patiënten (4-16 jaar) (n=40) van het LUMC, waarbij de bepaling van androgenen
in het serum wordt aangevraagd, zal worden gevraagd om speeksel te geven direct
na bloedafname (deel A).

Voor deel B zal de groep samengesteld zijn uit kinderen van 4 -16 jaar verwezen
naar het LUMC voor een aandoening die geen invloed heeft op de
hypofyse-bijnieras. Hen zal worden gevraagd om een volgende dag thuis 3 maal
speeksel te verzamelen. De 3 buisjes kunnen per post worden verstuurd. Op de
buisjes komt een nummer te staan. Data verzameling is gecodeerd en voor derden
niet herleidbaar.

Duur
Totaal zal de verzameling (deel A en B) 10 weken in beslag nemen. Aansluitend
zullen de bepalingen worden uitgevoerd. Dit neemt 6 weken in beslag.
Verslaglegging zal 3 weken duren. Totale duur 19 weken.

Implementatie
Indien een goede relatie tussen serum en speeksel androsteendion en 17OHP is
aangetoond en referentiewaarden zijn verzameld zal androsteendion en 17OHP in
het speeksel als diagnosticum beschikbaar zijn voor de kliniek.

Doel
Verzamelen van referentiewaarden voor de concentratie van androsteendion en
17OHP in speeksel in een gezonde populatie met als doel de diagnostische
mogelijkheden te verruimen en een betere instelling te bewerkstelligen van
patiënten met het adrenogenitaal syndroom.

Onderzoeksopzet

Lokalisatie
LUMC

Patiënten
Deel A)
Kinderen bekend in het LUMC met enige vorm van hyperandrogenisme, waarbij
androgenen worden bepaald in het serum zal ook worden gevraagd net na de
venapunctie speeksel te verzamelen.

Deel B)
Kinderen verwezen naar het LUMC voor een aandoening die geen invloed heeft op
de hypofyse-bijnieras. Voor de ziekenhuispopulatie is gekozen omdat
puberteitsstadia bekend moeten zijn. Aangezien er in de thuissituatie speeksel
zal worden verzameld verwachten wij geen stress gerelateerde afwijkingen.

Aantallen
Deel A)

In eerste instantie worden er 40 monsters verzameld. Een regressieanalyse
vereist een gelijke verdeling van het aantal monsters. Indien er per categorie
te weinig monsters zijn zal het aantal monsters toenemen, zodat er per
categorie minimaal 10 monsters zijn.

N=10 bij serum androsteendion < 1 nmol/L
N=10 serum androsteendion 1-3 nmol/L
N=10 serum androsteendion 3-8 nmol/L
N=10 serum androsteendion > 8 nmol/L

Deel B)

Voor het berekenen van de benodigde aantallen normale kinderen is eerst een
globale indruk nodig van de intra-individuele variatie van de speeksel
bepalingen. Hiervoor zal een pilot van 40 kinderen worden gedaan. Met deze
resultaten zal in overleg met Dr. R. Brand, statisticus van het LUMC, een
totaal aantal kinderen worden vastgesteld, benodigd voor de studie.

Leeftijd Meisjes aantal Jongens aantal
4-6 jaar 10 10
7-8 jaar 10 10
9-10 jaar Nader te bepalen Nader te bepalen
10-12 jaar Nader te bepalen Nader te bepalen
12-14 jaar Nader te bepalen Nader te bepalen
14-16 jaar Nader te bepalen Nader te bepalen

Naast het vaststellen van de referentiewaarden per leeftijdscategorie, zal ook
de relatie met het puberteitsstadium worden vastgelegd (Tanner stadium).

Inclusiecriteria deel A
· Kinderen van 4-16 jaar
· Kinderen die vanwege diagnostiek en behandeling voor hyperandrogenisme of
adrenogenitaal syndroom een venapunctie voor serum androsteendion en/of 17OHP
krijgen.

Inclusiecriteria deel B
· Leeftijd 4-16 jaar
· Puberteitsstadia moeten bekend zijn



Exclusiecriteria deel B
· Body Mass Index > 1,5 sds
· Aandoening van de luchtwegen
· Kinderen met een infectie of inflammatoire aandoening (otitis, crohn,
reumatoide arthritis, urineweg infectie, enz)
· Medicatiegebruik (m.u.v. thyrax, importal, movicolon)

Methode
Laboratoriummethoden
Voor de speeksel concentratie van androsteendion wordt gebruik gemaakt van een
Enzyme Immuno Assay (EIA) van de firma DSL (Duitsland). Dit is een aangepaste
versie van de EIA voor serum androsteendion, waarvan de calibratie op speeksel
gebaseerd is. Voor de bepaling van androsteendion in serum wordt gebruik
gemaakte van een al lang in het LUMC gehanteerde Radio Immuno Assay (RIA)
eveneens van DSL. De firma stelt hiervoor gratis kits en buisjes ter
beschikking.
Voor de bepaling van 17OHP zal de in het LUMC gehanteerde RIA voor meting in
serum van de firma DPC (Breda) worden aangepast voor meting in speeksel.

Speekselverzameling
Indien ouders op het spreekuur komen zal hen gevraagd worden of ze mee willen
doen aan het onderzoek. De student zal in een aparte kamer uitleggen wat het
nut is. Patiënten krijgen 3 buisjes mee die voorzien zijn van een nummer en een
envelop. De student noteert het nummer met geboorte datum, geslacht, medicatie,
diagnose en puberteitsstadia.
Ouder(s) krijgen schriftelijke informatie mee en een toestemmingsbrief die ze
samen met de buisjes kunnen opsturen.

Speeksel afname moet plaats vinden op een dag dat er normale lichamelijke
inspanning wordt geleverd (dus niet bij ziekte of topsport)
Gedurende 3 maal moet er in een buisje worden gespuugd voor de maaltijd.
1) Tussen 7.00-8.00 uur
2) Tussen 12.00-13.00 uur
3) Tussen 17.00-19.00 uur
Indien de 3 buisjes tot het streepje gevuld zijn kunnen ze dezelfde of de
volgende dag per post worden verstuurd.


Duur
Totaal zal de verzameling 10 weken in beslag nemen. Aansluitend zullen de
bepalingen worden uitgevoerd. Dit neemt 6 weken in beslag. Verslaglegging zal 3
weken duren. Totale duur 19 weken.
Power en statistische analyse
Power analyse zal plaatsvinden na de pilotstudie. Een en ander is besproken met
Dr.R.Brand, statisticus van het LUMC.

Medisch Ethische commissie
Het onderzoek dient te worden goedgekeurd door de Medisch Ethische
Toetsingscommissie van het LUMC.

Implementatie
Indien een goede relatie tussen serum en speeksel androsteendion en 17OHP is
aangetoond en referentiewaarden zijn verzameld zal androsteendion en 17OHP in
het speeksel als diagnostische test beschikbaar zijn.

Begroting en financiering
De benodigde reagentia en speekselverzamelbuisjes zullen door de firma DSL in
overleg gratis ter beschikking worden gesteld. Uitvoering in het laboratorium
zal na een inwerkperiode door een student plaatsvinden.

Minimale belasting en risico, er worden alleen speeksel referentiewwrden
verzameld die niet tot de persoon zijn te herleiden.