Een studie naar de effecten van Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen (SRH) bij kwetsbare mensen.

Kwetsbare mensen die moeite hebben zich in de samenleving op eigen kracht te
handhaven worden, vooral in de grotere Nederlandse steden, steeds zichtbaarder.
De maatschappelijke opvang staat voor de uitdaging om de kwaliteit van leven
van gemarginaliseerde groepen te verbeteren en deze kwetsbare mensen weer deel
te laten nemen aan het maatschappelijke leven. Empirisch onderbouwde
interventies zijn in de sector niet of nauwelijks voorhanden. De opvang zoekt
daarom aansluiting bij methoden uit andere sectoren, zoals de geestelijke
gezondheidszorg. Rehabilitatiegerichte benaderingen sluiten aan bij de missie
en de visie van de opvangorganisaties. Er is echter nog weinig onderzoek gedaan
naar de effectiviteit van rehabilitatiemethodieken bij langdurig
zorgafhankelijke cliënten. Het Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen
(Wilken & Den Hollander, 1999) is een geïntegreerde eclectische
rehabilitatiemethodiek die goed aan blijkt te sluiten bij de dagelijkse
praktijk in de opvang. Het onderhavige project behelst een quasi-experimenteel
onderzoek naar de effectiviteit van deze methode.

Doel van het onderzoek is het vaststellen van de effecten van het Systematisch
Rehabilitatiegericht Handelen bij kwetsbare mensen om op deze wijze een
bijdrage te kunnen leveren aan gefundeerde hulpverleningsprogramma*s. Het
perspectief van de mens zelf en het bevorderen van een vraaggerichte,
evidence-based praktijk staan daarbij centraal.

Als interventies vanuit de rehabilitatiemethodiek leiden tot een verbetering in
de kwaliteit van leven van gemarginaliseerde groepen, dan is dit belangrijke
methodische winst voor de sector maatschappelijke opvang waarvan veel cliënten
en cliëntgroepen kunnen profiteren. Uitkomsten van dit onderzoek kunnen worden
gebruikt ter verbetering van de doorstroom in opvangvoorzieningen en voor
beleidsontwikkeling. Daarnaast geeft het onderzoek inzicht in de leefsituatie
van deze mensen, hun hulpvragen en zorgbehoeften.

Het onderzoek kent een quasi-experimenteel design met drie meetmomenten waarin
dezelfde cliënten - binnen twee verschillende condities - gedurende langere
tijd worden gevolgd. Cliënten hebben vaak al gedurende lange tijd een
persoonlijke mentor of woonbegeleider waarmee zij een band opgebouwd hebben.
Het random toewijzen van cliënten aan teams en hulpverleners is daarom in de
praktijk niet wenselijk.

Een eerste kwaliteit van leven onderzoek (T0), dat in 2005 bij Traverse werd
uitgevoerd bij de start van de implementatie van het SRH, wordt beschouwd als
nulmeting. Een follow-up aan de hand van (onder meer) een tweede kwaliteit van
leven onderzoek (T1) dient om, in een naturalistische praktijk, de eventuele
invloed van de implementatie vast te stellen en is tevens het uitgangspunt voor
het vaststellen van effecten van de interventie.
Naast kwaliteit van leven richten de metingen (T1 en T2) zich enerzijds op
cliënten, hun rehabilitatiedoelen, zorgbehoeften en kwaliteit van leven;
anderzijds op de hulpverleners, hun kenmerken (zoals opleiding, ervaring e.d.)
en de mate waarin zij modelgetrouw werken. Gemeten wordt het effect van extra
werkbegeleiding en deskundigheidsbevordering (ter bevordering van de
modelgetrouwheid) bij hulpverleners op het bereiken van rehabilitatiedoelen,
kwaliteit van leven, zorgbehoeften en woonwensen van de cliënt.

De belasting van het onderzoek voor de cliënt is tweeledig en bestaat uit een
gecombineerde vragenlijst met daarin het kwaliteit van leven interview; de
zorgbehoeften/woonwensenlijst en de screener m.b.t. psychische problemen en
verslaving. Ook wordt gevraagd naar rehabilitatiedoelen van de cliënt en de
stappen die ondernomen zijn/worden om deze doelen te bereiken. Uit een drietal
proefinterviews blijkt dat de gecombineerde vragenlijst ongeveer 45-60 minuten
vraagt. Cliënten oordeelden positief over de vragenlijst.

Het Fidelity Instrument SRH kent eveneens een vragenlijst voor cliënten. Deze
wordt afgenomen door een onafhankelijk deskundige. Uit recente ervaringen met
de pilotversie van het instrument blijkt dat cliënten het interview als
positief ervaren.