Terugkeer van angst en de rol van context: een vergelijking tussen een visuele en een olfactorische context: Studie 1, 2 en 3

Er wordt wel vanuit gegaan dat specifieke fobieën aangeleerd zijn. Door
klassieke conditionering is een neutrale stimulus via conditionering
geassocieerd geraakt met een ongeconditioneerde stimulus (US) die angst
veroorzaakt. De neutrale stimulus kan vervolgens angst oproepen als
geconditioneerde stimulus (CS). Door middel van uitdoving kan tijdens een
klinische interventie de associatie weer worden verbroken: daarbij wordt de CS
steeds aangeboden zonder ooit te worden gevolgd door een US. In de praktijk
blijkt de angst soms weer terug te keren. Dit is bijvoorbeeld het geval als de
uitdoving plaats heeft gevonden in een andere context dan het aanleren
(acquisitie) van de angst. Bij terugkeer naar de acquisitiecontext kan de angst
zich opnieuw voordoen.

In dit onderzoek zal de rol van context bij uitdoving in een experimentele
laboratoriumstudie worden onderzocht bij gezonde proefpersonen. Er worden twee
contexten met elkaar vergeleken: een visuele (namelijk de kleur van het licht)
en een olfactorische (geur gematcht aan de kleur van het licht). De centrale
vraagstelling luidt 1) of eerder uitgedoofde angst opnieuw terugkeert bij
terugkeer naar de context waarin de angst is aangeleerd, en 2) of er daarbij
verschillen zijn tussen een visuele en een olfactorische context.
In de exploratieve Studie 3 wordt nagegaan of er verschillen zijn in de
herinnering voor de CS afhankelijk van persoonlijkheid, in dit geval
neuroticisme.

Er worden twee studies uitgevoerd waarin context een rol speelt: een met licht
als context, en een tweede met geur als context. Elke studie bevat drie fasen:
acquisitie (aanleren koppeling CS en US), uitdoving (CS zonder US) en test,
waarbij de reactie op de CS wordt getest (zonder US). In de experimentele
conditie keren de proefpersonen tijdens de testfase terug naar de context van
de acquisitiefase (ABA), in de controle conditie blijven de drie contexten
gelijk (AAA). Bij studie 1 staat context A voor "licht aan", en context B voor
"licht uit". Bij studie 2 verwijzen A en B elk naar een verschillende geur. De
CS is een lijntekening die op een computer wordt getoond. Als US wordt een
milde elektrische prikkel van zelfgekozen sterkte toegediend waarvan de
proefpersoon kan schrikken, direct volgend op de CS.
In Studie 3 wordt na de acquisitiefase de nauwkeurigheid van de herinnering van
de CS vergeleken tussen personen met een hoge en lage score op neuroticisme.

De belasting bestaat voor de proefpersoon vooral uit het ondergaan van acht
aanbiedingen van de US: een elektrische prikkel van maximaal 4mA met een duur
van 500 msec. De sterkte van de prikkel wordt door de proefpersoon zelf gekozen
in een work up procedure waarbij de proefpersoon een serie prikkels met
oplopende sterkte krijgt aangeboden en daaruit de prikkel kiest die duidelijk
onaangenaam maar niet pijlijk is. Op die manier wordt rekening gehouden met
individuele verschillen. De maximale duur en stroomsterkte van de prikkel zijn
zo afgesteld dat zij niet overschreden kunnen worden.
Daarnaast wordt bij de registratie van huidweerstand een spanningsverschil van
0.5 Volt gehandhaafd tussen de elektroden. De kans dat de proefpersoon bij
kortsluiting het risico zou lopen aan elektrische stroom te worden
blootgesteld, is echter nihil omdat een zogeheten "patiëntveilige" conditie
wordt gehandhaafd. De tijdsinvestering bestaat uit een enkel bezoek van 1
uur.Het onderzoek levert inzicht in de condities waarin uitdoving als
interventie bij angststoornissen al dan niet effectief is, de rol van geur als
mogelijke trigger van angst bij mensen, waarover nog weinig bekend is, en de
rol van persoonlijkheid bij de herinnering van de geconditioneerde stimulus.