Haalbaarheidsstudie naar het Children of Divorce Intervention Program (CODIP) in Nederland

In Nederland zijn volgens recente schattingen jaarlijks totaal 70.000 kinderen
betrokken bij de
(echt)scheiding van hun ouders (Spruijt, 2007). Onderzoek laat zien dat deze
*echtscheidingskinderen*
gemiddeld minder goed presteren op school, meer gedragsproblemen vertonen,
lager scoren op
sociaal-emotioneel welbevinden, minder zelfvertrouwen hebben, en meer moeite
hebben met het
aangaan van vriendschappen dan kinderen uit intacte gezinnen (bv. Amato &
Keith, 1991; Spruijt, 2007).
In Nederland is nauwelijks tot geen preventief hulpaanbod voor
echtscheidingskinderen beschikbaar.
Bovendien is van beschikbaar aanbod weinig bekend over de effectiviteit.
Daarnaast betreft het vaak
lokale initiatieven, primair ten behoeve van kinderen van 8 jaar en ouder.
Evidence-based aanbod voor
Nederlandse echtscheidingskinderen (vooral < 8 jaar oud) is dus gewenst.
Het Children of Divorce Intervention Program (CODIP) is een internationale
evidence-based interventie
met als doel de preventie van (proximale) scheidingsgerelateerde problematiek.
Daartoe staan het
bespreken van scheidingsgerelateerde gevoelens, leren omgaan met onrealistische
percepties en
attitudes ten aanzien van de scheiding, en het versterken van
copingvaardigheden van de deelnemende
kinderen centraal. De Inventgroep (2005) selecteerde CODIP als een
veelbelovende vroegtijdige
interventie. Het programma is in internationaal onderzoek effectief gebleken
(gebaseerd op zelf-, ouderen
leerkrachtrapportage) met betrekking tot zowel internaliserende als
externaliserende problematiek.
Gevonden effecten hielden daarbij stand in een follow-up twee jaar na de
interventie (Alpert-Gillis e.a.,
1989; Pedro-Carroll & Alpert-Gillis, 1997; Pedro-Carroll & Cowen, 1985;
Pedro-Carroll e.a., 1992, 1999).
Het onderhavige project betreft de introductie van CODIP in Nederland,
beginnend met de uit 15 sessies
bestaande module voor leerlingen van groep 3 en 4 van het basisonderwijs (6-8
jaar oud).

Doel van onderzoek in het algemeen is na te gaan in hoeverre het introduceren
van CODIP in Nederland haalbaar is.
Meer specifiek heeft het project drie doelen:
1) vertalen en aanpassen van de CODIP module voor groep 3 en 4 naar de
specifieke
kenmerken van Nederlandse intermediaire gebruikers en eindgebruikers;
2) onderzoeken van de haalbaarheid van de introductie van CODIP in de
Nederlandse setting; en
3) inzicht verkrijgen in de mogelijkheid om de positieve effecten van CODIP
zoals gevonden in het buitenland te repliceren.

Met betrekking tot doelstellingen 2 en 3 wordt een uitgebreide pilotstudie
uitgevoerd met 4 CODIP steungroepen.

De haalbaarheidsstudie omvat twee fasen:
In de eerste fase wordt de CODIP module (voor de leeftijd van 6-8 jaar)
vertaald en aangepast naar de specifieke kenmerken van Nederlandse
intermediaire gebruikers en eindgebruikers. In de tweede fase wordt een pilot
studie uitgevoerd om na te gaan in hoeverre de introductie van CODIP in de
Nederlandse setting haalbaar is en of de in het buitenland gevonden effecten
van CODIP gerepliceerd kunnen worden.
Deze fasen omvatten de volgende activiteiten:

• Vertalen van de CODIP materialen (handleiding en programma materiaal) van het
Engels naar het Nederlands
• Ontwikkelen van een conceptueel raamwerk waarin de onderliggende theorie van
CODIP beschreven wordt. Dit gebeurd in nauw overleg met de onderzoekers van het
Children*s Institute (Rochester, NY), en door het bestuderen van de publicaties
over CODIP.
• Ontwikkelen van een concept versie van een Nederlandse handleiding bij de
CODIP module. Deze handleiding is gebaseerd op de letterlijke vertaling en op
het conceptuele raamwerk. De handleiding bevat ook een module voor de
groepstrainers.
• Ontwikkelen van een concept versie van het implementatie plan.
• Presenteren en bespreken van de handleiding en implementatieplan met
groepsleiders en hun commentaren verzamelen. In deze fase worden ook de
richtlijnen vastgesteld voor de definitieve versies van het CODIP materiaal
• Ontwikkeling en implementatie van de definitieve handleiding in de
pilotstudie met 4 CODIP steungroepen

CODIP bestaat uit 15 groepsbijeenkomsten waarbij 4-7 kinderen in de groep begeleid worden door de professional. Deze bijeenkomsten hebben 5 doelen: 1) Het verschaffen van een veilige ondersteunende omgeving Door contact met leeftijdgenoten die dezelfde ervaringen hebben meegemaakt, helpt het kind om gevoelens van eenzaamheid te reduceren en stimuleert het gevoel van kameraadschappelijkheid en vertrouwen. 2) Het herkennen en uiten van geschikte gevoelen na een scheiding Met behulp van speltechnieken worden de kinderen aangemoedigd om hun gevoelens na de scheiding te herkennen. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van interacrtuieve boeken, platen van gezichtsuitdrukkingen, en de actieve inzet van een groepspoppetje 3) Het bevorderen van begrip van "echtscheidings gerelateerde'' begrippen en het verkennen van de misvattingen rondom echtscheiding. Veel kinderen voelen zich verantwoordelijk en schuldig over de scheiding. Het liefst zouden ze willen dat hun ouders weer bij elkaar gaan wonen. Het verhelderen van misvattingen is dan ook een belangrijk onderdeel van de interventie. Met behulp van poppekastpoppen en een bordspel worden de misvattingen besprokeken en wordt gelegenheid gegeven om als groep hierover te praten. 4) Het vergroten van de eigen ''coping strategieen" Verschillende sessies worden gewijd aan het aanleren van probleem-oplossende vaardigheden. Een belangrijk onderscheiod dat hen bijgebracht wordt is het onderscheid tussen problemen waarover ze zelf de controle hebben, en problemen waar ze helemaal niets aan kunnen doen of veranderen. 5) Het stimuleren van een positief zelfbeeld en van het gezin en het versterken van de coping vaardigheden. De positieve kanten van het kind en van zijn of haar gezin worden benadrukt. Ook wordt gekkeen welke veranderingen in het gezin sinds de scheiding juist positief zijn voor het kind.

NVT