Het effect van Eye Movement Desentisitization Reprocessing op deafferentiatie pijn.
Een randomised-controlled trial bij patienten met zenuwschade rondom het kaakgebied

Pijn is een veelvoorkomende klacht na medische ingrepen. Tevens is er vaak
gebrek aan een onmiddellijke en definitieve oplossing voor pijnklachten zodat
pijnklachten chronisch kunnen worden. Tot op heden zijn binnen de klinische
psychologie het wetenschappelijke onderzoek en de hieruit voortkomende
behandelmethoden vooral gericht geweest op herstel van functionele doelen en
verbetering van kwaliteit van leven.
Van EMDR (Eye Movement Desensitization Reprocessing) wordt verondersteld dat
het effect heeft op de hersengebieden die betrokken zijn bij PTSS (Post
traumatische Stress Stoornis) en als gevolg hiervan tot verwerking van
psychotraumatische gebeurtenissen leidt. Bepaalde gebieden die bij PTSS een rol
spelen, zoals de amygdala en het limbisch systeem, komen overeen met gebieden
in de hersenen die geassocieerd worden met chronische pijn.
Chronische pijn gaat tevens vaak gepaard met PTSS en andersom PTSS ook met
chronische pijn. Recent onderzoek laat evidentie zien voor afname van pijn na
EMDR behandeling bij chronische pijn waar onder ook fantoompijn.
Tot op heden is er geen gerandomiseerde interventie studie geweest naar de
effectiviteit van EMDR op deafferentiatie pijn.

Primaire vraagstelling:
Is er een effect in de mate van pijnbeleving na EMDR bij patienten met
zenuwschade in het kaakgebied?

Secundaire vraagstelling:
1. Leidt EMDR tot een verandering van algemene psychoogische klachten?

Het betreft een gerandomiseerd interventieonderzoek.
Patiënten van Centrum Bijzondere Tandheelkunde die aan de inclusiecriteria
voldoen krijgen van de tandartsen een informatiebrief, toestemmingformulier en
folder mee naar huis. Wanneer een patiënt toestemming geeft om mee te werken
aan het onderzoek wordt hij/zij op basis van randomisatie toegewezen aan een
interventiegroep of een controle groep.

Interventie groep:
1. Probleeminventarisatie + voormeting 4 vragenlijsten: DN4, ZIL, SCL-90,
MPQ-DLV
2. EMDR pijnprotocol: gedurende 8 weken wekelijks een behandelsessie.
3. Meting na 9 weken (1 wk na behandeling) met zelfde 4 vragenlijsten.
4. Follow-up na 3 maanden

Controle groep:
1. Probleeminventarisatie + voormeting 4 vragenlijsten: DN4, ZIL, SCL-90,
MPQ-DLV
2. Care as usual (geen andere medische of psychologische interventies alleen zo
nodig controle bij de tandarts net als experimentele groep).
3. Meting na 9 weken met zelfde 4 vragenlijsten
4. Follow-up na 3 maanden.

In deze studie zal het effect van de interventie, EMDR, bij mensen met deafferentiatie pijn in het kaakgebied worden onderzocht. Het doel van EMDR is om de negatieve invloed van eerder opgedane herinneringen te corrigeren door deze van hun emotionele lading te ontdoen. Tevens wordt de betekenis van gebeurtenissen in termen van opvattingen of conclusies zodanig gewijzigd, dat de gebeurtenissen geen uitwerking op het huidige klachtenbeeld meer hebben. Het toepassinggebied van EMDR is de laatste jaren aan het uitbreiden naar angst, fobieën, dissociatieve- en eetstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en pijn. Roos en Veenstra hebben in 2007 een EMDR-pijnprotocol gepubliceerd. De indicatie voor de soorten pijn voor dit protocol zijn fantoompijn en deafferentiatiepijn. De effectiviteit van dit protocol lijkt tot op heden positief te zijn m.b.t. een casus studie fantoompijn van N=10 (ter publicatie aangeboden). In het EMDR-pijnprotocol focust de patiënt achtereenvolgens in de behandeling op een herinnering waarbij de pijn voor het eerst optrad, een actueel beladen geheugenbeeld gerelateerd aan pijn of een beeld van huidige pijn. Er wordt een negatieve cognitie (NC), de disfunctionerende betekenis ten aanzien van de pijn(herinnering) en een positieve cognitie (PC), wat iemand t.a.v. de pijn(herinnering) in de toekomst over zichzelf zou willen geloven opgesteld. De geloofwaardigheid (VOC) van de PC wordt aan het begin en einde van de sessie vastgesteld op een 7-punts schaal van helemaal ongeloofwaardig (0) naar helemaal geloofwaardig (7). De subjectief ervaren pijn (SUP) wordt gedurende de zitting beoordeeld op een 10-punts schaal van helemaal geen pijn (0) maximale pijn (10). Wanneer de cliënt zich op het beeld focust vindt er gedurende 45-60 seconden bilaterale auditieve stimulatie plaats in de vorm van tikjes afwisselend in het linker en rechter oor via een koptelefoon. Na elke set van 45-60 seconden vraagt de therapeut naar >associaties> i.c. wat er bij de cliënt is opgekomen. De EMDR-therapeut vraagt vervolgens of de patiënt zich daarop wil concentreren. Zo wordt doorgegaan met sets totdat de SUP idealiter daalt naar 0 en de VOC stijgt naar 7. Een EMDRsessie duurt max 90 minuten en patiënt ondergaat een wisselend aantal sessies afhankelijk van wat nodig blijkt om te pijn te laten dalen.

De belasting van de patient bestaat vooral uit een periode van 11 weken (en een
follow-up na 3 mnd) met een wekelijks contact met een psycholoog. In deze 11
weken vult patient twee maal dezelfde vragenlijsten in en ondergaat een
EMDR-behandeling (zie figuur 2 onderzoeksprotocol).
De behandeling kan in het begin, net als veel andere psychologische
behandelingen, de klachten verergeren.
Patienten zijn hierover geinformeerd middels de patientenfolder en de
informatiefolder over EMDR bij pijn. Bovendien is tussentijds contact via de
telefoon of email met de behandelend EMDR-therapeut, wanneer dit nodig is als
gevolg van bijvoorbeeld klachtentoename, gedurende de behandeling onderdeel van
het protocol.
De ervaring leert echter dat patienten vaak al na enkele contacten
klachtenvermindering hebben, waardoor de sessies als opluchting in plaats van
belasting worden gezien.