Het effect van acetazolamide op lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus bij patiënten met een affectieve stoornis: een pilot onderzoek

Het geneesmiddel lithium wordt o.a. toegepast in de behandeling van patiënten
met een depressie, bipolaire stoornis of schizo-affectieve stoornis. De
prevalentie van lithiumgebruik in westerse landen bedraagt 1/1000 personen. Het
gebruik van lithium resulteert bij 20% van de patiënten in een nefrogene
diabetes insipidus. Het staken van de behandeling met lithium is gezien de
ernst van de psychiatrische morbiditeit echter veelal geen optie. De huidige
medicamenteuze behandeling van lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes
insipidus bestaat o.a. uit hydrochloorthiazide en amiloride. Het exacte
werkingsmechanisme van deze geneesmiddelen is onbekend; één van de
veronderstelde werkingsmechanismen betreft de inhibitie van het enzym
koolzuuranhydrase. Recent proefdieronderzoek heeft aangetoond dat het al
geregistreerde geneesmiddel acetazolamide (koolzuuranydraseremmer) leidt tot
een verhoogde expressie van het waterkanaal 'aquaporine-2' (in vitro) en afname
van de overmatige diurese (in vivo). Bovendien was het antidiuretisch effect
van acetazolamide sterker vergeleken met dat van hydrochloorthiazide, amiloride
of een combinatie van deze geneesmiddelen. Gezien deze bevingen zouden wij
graag een pilot onderzoek verrichten naar de effectiviteit van - het reeds
geregistreerde geneesmiddel - acetazolamide bij patiënten met een
lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus in de hoop een effectiever
geneesmiddel te vinden voor de behandeling van patiënten met een
(lithium-geïnduceerde) nefrogene diabetes insipidus.

Bestuderen van de effectiviteit van acetazolamide bij patiënten met een
lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus

Fase II studie (pilot onderzoek)

Geschikte patiënten zullen na bevestiging van de diagnose lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus gedurende vier weken worden behandeld met acetazolamide. De eerste twee weken zal gestart worden met een dosering van eenmaal per dag 250 mg per os. Week drie en vier zal - mits er geen bijwerkingen optreden - de dosering worden verhoogd tot tweemaal daags 250 mg en tweemaal daags 500 mg per os.

Patiënten zullen voordat zij kunnen deelnemen aan de studie eenmalig
poliklinisch worden geëvalueerd. Het doel van deze evaluatie is het bevestigen
van de diagnose nefrogene diabetes insipidus en het uitsluiten van eventuele
andere oorzaken van deze aandoening. Nadat de diagnose lithium-geïnduceerde
nefrogene diabetes insipidus is bevestigd, zullen een zestal poliklinische
vervolg consulten plaatsvinden. Gedurende elke poliklinische evaluatie wordt
aandacht besteed aan de dagelijks in te vullen vragenlijst m.b.t. de mictie
(volume en frequentie) en de wekelijks in te vullen vragenlijst m.b.t.
eventuele bijwerkingen. Daarnaast zullen tijdens elke poliklinische evaluatie
bloed- en urinemonsters worden afgenomen. Tenslotte zullen de patiënten tijdens
hun eerste en voorlaatste poliklinische bezoek (= vóór en aan het einde van de
behandeling met acetazolamide) intranasaal dDAVP krijgen toegediend t.b.v. de
evaluatie van de effectiviteit van acetazolamide m.b.t. het concentrerend
vermogen van de nieren.
Bij deelname aan deze studie kun geen voordelen van de behandeling worden
gegarandeerd. Op basis van eerder proefdieronderzoek lijkt het echter
aannemelijk dat er een partieel of volledige herstel op zou kunnen treden van
de lithium-geïnduceerde nefrogene diabetes insipidus. Daarnaast zouden de
patiënten potentieel voordeel kunnen hebben van de - meer dan gebruikelijke -
intensieve monitoring. Tenslotte zouden de gegevens die door deze studie worden
verkregen in de toekomst kunnen leiden tot een verbeterde behandeling van
patiënten met een lithium-geïnduceerde diabetes insipidus. Deelname aan deze
studie betekent echter ook blootstelling van de patiënten aan eventuele
bijwerkingen van acetazolamide. Het risico op eventuele bijwerkingen zal voor
zover mogelijk beperkt worden mede door intensieve poliklinische controles.