Verbeteren van mobiliteit en houding in patiënten met de ziekte van Parkinson: De effecten van circuit class training op klinische, posturografische en neurofysiologische uitkomstmaten

De ziekte van Parkinson is een progressieve neurodegeneratieve ziekte, waarvoor
geen genezende medicijnen/behandelmethoden bestaan.
Patiënten met de ziekte van Parkinson krijgen veelal te maken met motorische
symptomen zoals tremor, rigiditeit, bradykinesie en posturale instabiliteit.
Deze symptomen kunnen leiden tot verminderde mobiliteit en zijn tevens van
invloed op activiteiten in het dagelijks leven en op de kwaliteit van leven.
Er zijn steeds meer aanwijzingen dat interventies zoals lichamelijke training
en fysiotherapie mobiliteit en mobiliteit-gerelateerde problemen positief
kunnen beïnvloeden (De Goede, Keus, Kwakkel, & Wagenaar, 2001 beïnvloeden;
Hirsch & Farley, 2009; Kwakkel, De Goede, & Van Wegen, 2007). De positieve
effecten van training op posturale controle worden in vele studies genoemd
(Goodwin, Richards, RS Taylor, AH Taylor, & Campbell, 2008) maar de effecten
zijn vaak klein. Het is daarom van groot belang om trainingsprotocollen te
ontwikkelen die nog beter in de specifieke behoeften van deze patiëntengroep
voorzien.
Hoewel uitkomsten van recente dierstudies suggereren dat fysieke training
dopaminerge aanpassingen gunstig kan beïnvloeden door het bevorderen van
adaptieve neuroplasticiteit (Hirsch & Farley, 2009; 2009;. Yoon et al., 2007),
is het vooralsnog niet bekend of verbeteringen in motorische taken (zoals
stabalans) veroorzaakt worden door een restitutie van functie middels bestaande
dopaminerge routes of juist het gevolg zijn van substitutie van functie door
middel van compensatiestrategieën (bijv. via niet-dopaminerge routes). Helaas
ontbreekt het nog aan studies over de relatie tussen functionele verbeteringen
en inspanningsgerelateerde plasticiteit bij de mens.
Het aanbieden van extra visuele feedback tijdens het rechtop staan biedt een
veelbelovende methode om patiënten met de ziekte van Parkinson bewust te maken
van hun postuur en hen in staat te stellen hun houding middels alternatieve
strategieën te controleren. Het is echter onbekend of en in welke mate training
met visuele feedback duurzame verbeteringen oplevert. Indien training met
visuele feedback de balanscontrole gunstig beïnvloedt, is de vraag
gerechtvaardigd of dit ook tot uiting komt in gerelateerde neurale activiteit
in het centrale zenuwstelsel, met name in de cortex.
Gegeven het gemak en de veiligheid waarbij het rechtop staan kan worden
uitgevoerd bij oudere gezonde volwassenen en bij patiënten biedt dit een
geschikt paradigma om de effecten van additionele feedback te bestuderen.
In de huidige studie zal van dit paradigma gebruik worden gemaakt om te testen
in welke mate posturale controle en daarmee ook balanshandhaving verbetert door
een specifiek balans-georiënteerd trainingsprogramma. Dit trainingsprogramma
vindt plaats in de vorm van een circuittraining bij een groep
Parkinsonpatiënten. We zullen effecten kwantificeren via geselecteerde
posturografische uitkomstmaten, zoals de variabiliteit van de
center-of-pressure (COP) en deze correleren met klinische uitkomstmaten en
veranderingen in hersenactiviteit (middels EEG).

Dit onderzoek heeft als doel:
1. te onderzoeken of een balanstrainingsprogramma op basis van visuele feedback
tot verbeterde balanscontrole leidt bij patiënten met de ziekte van Parkinson
en hoe (veranderingen in) posturografische uitkomstmaten zich verhouden tot
(veranderingen in) klinische uitkomstmaten.

2. te onderzoeken wat de effecten van een balanstrainingsprogramma zijn op
functionele hersenconnectiviteit.

Deze studie is een gerandomiseerde klinische trial waarbij twee behandelgroepen
worden vergeleken middels geblindeerde evaluatie.

Patiënten met de ziekte van Parkinson die naar verwachting aan de
inclusie-criteria voldoen zullen via de Afd. Neurologie en/of
Revalidatiegeneeskunde van het VUmc worden benaderd.
Zij worden random aan een van twee groepen toegewezen: een controlegroep die
balanstraining volgt met behulp van standaard balansoefeningen en een
experimentele groep die balansoefeningen uitvoert waarbij via een tv/monitor
realtime visuele feedback over de uitvoering wordt gegeven.
De training (60 min) vindt plaats tweemaal in de week gedurende 6 weken. Voor
beide groepen vindt de balanstraining plaats in de vorm van circuit training,
oftewel een serie van oefenstations.
De deelnemers zullen vooraf, na afloop, en 6 weken na de afloop van het
trainingsprogramma vragenlijsten invullen en klinimetrie, posturografie, en
EEG-metingen ondergaan. Ook zal er een MRI-scan worden gemaakt ten behoeve van
EEG-bronlokalisatie.
Alle trainingssessies zullen plaatsvinden in de polikliniek van het VUmc.
Metingen vinden plaats zowel in het VUmc als op de Faculteit der
Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit.

Deelnemers worden door het lot toegewezen aan een van de twee balanstrainingsgroepen en zullen zes weken lang, tweemaal in de week in groepen (~zes deelnemers per groep) samenkomen voor trainingen van ~ 60min. De controlegroep volgt balanstraining met behulp van standaard balansoefeningen; de experimentele groep voert balansoefeningen uit waarbij via een tv/monitor realtime visuele feedback over de uitvoering wordt gegeven. Voor beide groepen vindt de balanstraining plaats in de vorm van circuit training, oftewel een serie van oefenstations.

Deelnemers volgen gedurende zes weken tweemaal in de week een training met
vooraf, na afloop, en 6 weken na afloop van het trainingsprogramma een
meetsessie van ongeveer 75 minuten. Tevens zal er een MRI-scan worden gemaakt
(30-60 minuten).
Het risico voor de patiënten is vergelijkbaar met andere reguliere vormen van
bewegingstherapie.