Vergelijking van het effect van yoga en standaard therapie op functionele buikpijn. Vermindering van pijn en een verbetering van kwaliteit van leven?
Een gerandomiseerd-gecontroleerd onderzoek

Buikpijn bij kinderen is een groot probleem. Het komt voor bij 0,3-19% van de
schoolgaande kinderen in Europa en bij 1.8-4.6% onder schoolgaande kinderen in
Nederland. Het is de meest voorkomende reden om een kinderarts te bezoeken. Het
gaat vaak om functionele buikpijn omdat er geen organische oorzaak voor de
buikpijn wordt gevonden. Bij bijna 30% van de kinderen met chronische of
recidiverende buikpijn houdt de pijn meer dan 5 jaar aan, ondanks frequent
bezoek aan een arts. Dit geeft enorme belasting op het kind en het systeem erom
heen. De kwaliteit van leven van de kinderen met buikpijn is beduidend minder
dan bij kinderen die geen buikpijn hebben. De werkzaamheid van standaard
therapie (geruststelling, vocht- en vezeladviezen) en farmacologische therapie
zijn beperkt. Zowel volwassenen als kinderen worden vaak verwezen voor
psychologische ondersteuning of gedragstherapie.
Een van de behandeling waarvan is wetenschappelijk bewezen is dat het werkt is
hypnotherapie. Deze therapie is gebaseerd op ontspanning en is effectiever dan
de standaard therapie die kinderen krijgen bij functionele buikpijn. Een andere
complementaire therapie die recent meer onder de aandacht is gekomen is yoga
therapie. Onderzoek heeft aangetoond dat yoga het stressniveau verlaagd en
daarbij ook de fysieke symptomen die daarmee gepaard gaan.
In 2008 hebben we een pilot studie gedaan, waarin 20 kinderen tussen de 8 en 18
jaar met functionele buikpijn (FAP of IBS) werden geincludeerd en 10 yoga
lessen hebben gevolgd. Er werd een significante vermindering van de
pijnintensiteit en pijnfrequentie gezien, met name bij kinderen tussen de 8 en
11 jaar oud. Dit toont aan dat yoga therapie effectief is voor deze kinderen.
De veelbelovende resultaten van de pilot studie, het gebrek aan bewezen
effectieve therapieën voor functionele buikpijn bij kinderen, de lage kwaliteit
van leven en het frequente schoolverzuim waarmee de ziekte gepaard gaat, zijn
duidelijke argumenten die pleiten voor dit wetenschappelijk onderzoek. Als
kinderen leren omgaan met hun klachten door middel van yoga oefeningen thuis,
resulteert dit in minder ziekenhuisbezoek en lagere kosten voor de
gezondheidszorg. Yoga is simpeler en goedkoper dan hypnotherapie. En nog
belangrijker: yoga kan thuis gedaan worden.

Het doel van dit project is het onderzoeken van een succesvolle therapie voor
functionele buikpijn bij kinderen. En daarmee het verbeteren van de kwaliteit
van leven van deze kinderen. Tevens hebben wij als doel het reduceren van de
ziekenhuisbezoeken en daardoor lagere kosten voor de gezondheidszorg.

65 kinderen in twee verschillende leeftijdscategorieën (8-11 jr en 12-18 jr)
worden gestratificeerd gerandomiseerd en krijgen de yoga therapie of standaard
therapie.
De yoga therapie bestaat uit één therapiesessie per week en wordt gegeven in
groepen van 7 tot 8 kinderen. De gehele therapie duurt 3 maanden. Deze hatha
yoga sessies van 1,5 uur worden gegeven door een yogalerares en zijn speciaal
ontwikkeld voor kinderen met functionele buikpijn. De lessen zijn gebaseerd op
originele hatha yoga principes in combinatie met speciale yoga oefeningen voor
kinderen. De standaard therapie houdt in uitleg over functionele buikpijn door
een kinderarts en adviezen over vezels en vochtintake.
De vragenlijsten worden op meerdere tijdstippen afgenomen: op t=0 (de
basislijn, voor randomisatie), op t=1 (direct na het eindigen van de yoga
therapie) op t=2 (3 maanden na het eindigen van de yoga therapie) en op t=3 (9
maanden na het eindigen van de yoga therapie).
We maken gebruik van de volgende vragenlijsten:

•Buikpijndagboek: patiënten worden geïnstrueerd om de pijnintensiteit en de
pijnfrequentie te scoren in het buikpijndagboek gedurende een maand voor t=0,
de maand na t=1, de maand voor t=2 en de maand voor t=3. De pijnintensiteit
wordt gescoord door middel van een gevalideerde pijnscore lijst: Faces Pain
Scale-Revised. Deze score loopt van 1 (=geen pijn) tot 6 (=heel veel pijn)
(figuur 1).
De pijnfrequentie wordt gescoord als 0 = geen pijn, 1 = 0-20 minuten pijn, 2 =
20-40 minuten pijn, 3 = 40-90 minuten pijn en 4 = meer dan 90 minuten pijn per
dag. Deze dagelijkse scores worden opgeteld voor een pijnintensiteitscore en
een pijnfrequentiescore voor de verschillende tijdstippen.

•Kidscreen-27: De Kidscreen-27 Quality of Life (KQoL) vragenlijst wordt
afgenomen bij de patiënten en bij hun ouders op t=0, t=1, t=2 en t=3 met
toestemming van de auteurs. De Kidscreen is een gevalideerde vragenlijst met 27
vragen die betrekking hebben op de kwaliteit van leven. Het wordt gebruikt als
screeningsinstrument voor de kwaliteit van leven voor kinderen van 8 jaar of
ouder en hun ouders. Het evalueert het fysieke welzijn (5 items), psychisch
welzijn (7 items), autonomie en ouders (7 items) en sociaal welzijn en
leeftijdsgenoten en functioneren op school (4 items). Voor de antwoorden wordt
een vijfpuntsschaal gebruikt (een lage score betekent een lage kwaliteit van
leven).

De yoga therapie bestaat uit één therapiesessie per week en wordt gegeven in groepen van 7 tot 8 kinderen. De gehele therapie duurt 3 maanden. Deze hatha yoga sessies van 1,5 uur worden gegeven door een yogalerares en zijn speciaal ontwikkeld voor kinderen met functionele buikpijn. De lessen zijn gebaseerd op originele hatha yoga principes in combinatie met speciale yoga oefeningen voor kinderen. Het is een mix van klassieke yoga poses en ontspanningsoefeningen waarbij kinderen leren ontspannen met yoga ademhalingsoefeningen. Tijdens en na de therapie periode mogen de kinderen de yoga oefening ook thuis herhalen. Er wordt ze geleerd om de buik te ontspannen en om zich te concentreren op een ding of een positieve ervaring in plaats van in gedachten af te dwalen of aan negatieve ervaringen te denken. Het voornaamste doel van de yoga therapie is het verkrijgen van balans, flexibiliteit, concentratie en ontspanning.

Naar onze mening zijn er aan dit onderzoek geen risico's verbonden. De enige
extra belasting voor de kinderen die in de interventiearm terecht komen is de
yogatherapie. Dit gaat om 10 lessen van 1,5 uur gedurende 3 maanden. In totaal
in dat 15 uur.