Vermoeidheid tijdens het palliative behandeling voor kanker: zijn fysieke training en cognitieve gedragstherapie effectieve behandelingen en wat medieert het behandeleffect?

Sinds oncologische behandelingen verbeterd zijn kunnen patiënten met
palliatieve borst- en darmkanker jaren lang met kanker leven. Het verlengen van
het leven en behouden van kwaliteit van leven zijn de belangrijkste doelen van
de palliatieve oncologische behandeling. Kwaliteit van leven is ook een
belangrijke parameter om vast te stellen of patiënten door kunnen gaan met de
behandeling, of kunnen starten met verdere lijns-behandeling. Bij patiënten met
uitgebreide of gemetastaseerde kanker is vermoeidheid een belangrijk symptoom
die de kwaliteit van leven vermindert. Uit onze eigen studie bij patiënten met
palliatieve kanker weten we dat vermoeidheid de meest genoemde klacht is.
Patiënten rapporteren vaker vermoeidheid dan pijn, misselijkheid en braken. We
vonden dat bijna de helft van de palliatieve patiënten met kanker ernstig moe
was en dat ernstig vermoeide patiënten meer beperkingen in het dagelijks leven
ervaren. Het behandelen van vermoeidheid is één van de mogelijkheden om de
kwaliteit van leven van palliatieve patiënten met kanker te verbeteren. Er is
geen evidence-based interventie beschikbaar om vermoeidheidsklachten tijdens
palliatieve behandeling te verbeteren. Soms worden palliatieve patiënten
geincludeerd in gerandomiseerde trials (RCT) voor vermoeidheid, maar het blijft
onduidelijk of deze specifieke subgroep ook baat heeft bij de interventies.
Fysieke training, ook bekend als Graded Exercise Therapy (GET), die bestaat uit
spierkracht- en conditietraining, en ook cognitieve gedragstherapie (CGT)
specifiek gericht op vermoeidheid in de palliatieve fase van kankerbehandeling
zijn twee veelbelovende benaderingen om vermoeidheid te verminderen. Van beide
benaderingen is de effectiviteit nog niet aangetoond in gecontroleerde studies.
In de voorgestelde studie testen we in een RCT de effectiviteit van GET en CGT
gericht op het verminderen van vermoeidheid. Beide interventies worden
vergeleken met gebruikelijke zorg.
Voor het positieve effect van GET en CBT worden verschillende mechanismen
verondersteld. In GET wordt aangenomen dat een toename in fysieke fitheid leidt
tot een afname van vermoeidheid. In CGT wordt aangenomen dat een afname in
vermoeidheid wordt gemedieerd door een verandering in vermoeidheidsgerelateerde
opvattingen. De toename van lichamelijke activiteit, ook een element van CGT,
zou geen mediator zijn van het behandeleffect, maar meer als een katalysator
fungeren, doordat disfunctionele aannames over vermoeidheid veranderen. In het
voorgestelde project willen we testen of: a) een toename in fysieke
fitheid/lichamelijke activiteit de afname in vermoeidheid medieert, bij zowel
GET als CGT en/of dat B) een verandering in vermoeidheidsgerelateerde cognities
de een afname van vermoeidheid in beide interventies medieert. Het
identificeren van de mediatoren voor beide interventies zal ons helpen om deze
interventies voor palliatieve patiënten met kanker te verbeteren.

1. Wat zijn de effecten van GET en CGT in ernstig vermoeide patiënten die
palliatieve behandeling ondergaan tegen borst- en darmkanker, op vermoeidheid,
vergeleken met gebruikelijke zorg?
2. Wat zijn de mediatoren voor een verandering in vermoeidheid, die teweeg is
gebracht door GET en CGT? Meer specifiek:a) is een toename in lichamelijke
activiteit/fysieke fitheid en/of b) zijn veranderingen in
vermoeidheidsgerelateerde cognities, mediatoren voor de te verwachte afname in
vermoeidheid die te weeg wordt gebracht door de twee interventies?

Een Multi-centre gerandomiseerde gecontroleerde studie met drie condities; een
controle conditie en twee interventie condities. Drie ziekenhuizen participeren
in het onderzoek: UMC St Radboud te Nijmegen, Ziekenhuis Gelderse Vallei in Ede
en Maxima Medisch Centrum in Eindhoven/Veldhoven.

Conditie 1: GET: bestaat uit wekelijkse sessies van twee uur bestaande uit spierkracht en conditietraining, met een fysiotherapeut, gedurende 12 weken. De patient kan een tweede keer oefenen elke week. GET zal in kleine groepen van maximaal 5 patiënten plaatsvinden. Conditie 2: CGT: bestaat uit acht individuele sessies van één uur, met een therapeut, gedurende 12 weken.

• Er zijn risico*s verbonden aan fysieke uitputting en de oefeningen die
patiënten die GET doen krijgen. Deze risico*s worden beperkt door het programma
aan te passen aan de beperkingen van patiënten. Patiënten worden ook gescreend
door hun oncoloog op hun mogelijkheden om fysieke training te doen. De last
voor patiënten is beperkt tot het de doen van de fysieke training en het reizen
om aan de sessies deel te nemen. De baten: het is te verwachten dat palliatieve
patiënten met kanker baat hebben bij GET. Hun fysieke conditie zal toenemen en
het is te verwachten dat vermoeidheid vermindert. Dit hebben we eerder
aangetoond in een pilot studie. Deze studie liet ook zien dat deze vorm van GET
veilig was en dat patiënten positief waren over de interventie.
• Er zijn geen of minimale risico*s verbonden aan de CGT interventie. De last
is ook beperkt en bestaat uit het extra reizen voor de acht sessies, het volgen
van de sessies en het doen van huiswerk opdrachten. Het programma wordt
aangepast de beperkingen van patiënten. Er zijn substantiële potentiële baten:
CGT voor vermoeide ziekte-vrije kanker patiënten is een zeer effectieve
behandeling in het verminderen van vermoeidheid en beperkingen gebleken, en het
is te verwachten dat palliatieve patiënten met kanker ook baat hebben bij CGT
door een vermindering in vermoeidheid en beperkingen.
• Alle patiënten doen een zes-minuten looptest om hun fysieke fitheid te
bepalen tijdens twee metingen. Dit is geen maximaal test en daarom heeft het
minimale risico*s voor patiënten.
• Deelnemers zullen vragenlijsten invullen, vier keer in een periode van
ongeveer een half jaar afhankelijk van de duur van de eerstelijns behandeling
van kanker. De vragen kunnen online of op papier ingevuld worden en worden naar
patiënten thuis gestuurd. Het duurt ongeveer een half uur om de vragen in te
vullen. Het invullen is zonder risico en de last is minimaal.