Differentiële Ontvankelijkheid voor Opvoeding: Gen-Omgeving Interacties in Probleemgedrag en Prosociaal Gedrag bij Kinderen

Externaliserende gedragsproblemen zijn de meest voorkomende, en als meest
belastend ervaren, problemen bij kinderen (SCP, 2006). Zowel omgevingsfactoren
(o.a. opvoeding; Shaw et al., 1998) als kindfactoren (o.a. neurobiologische
factoren; Matthys, Vanderschuren & Schutter, in press) spelen een belangrijke
rol in de ontwikkeling van externaliserend probleemgedrag. Onderzoek heeft
aangetoond dat specifieke polymorfismen betrokken zijn bij de ontwikkeling van
deze problematiek (Rutter, Moffit, & Caspi, 2006). De meeste studies hebben
zich echter alleen gericht op de cumulatieve negatieve effecten van specifieke
risicogenen en een negatieve opvoedingssituatie. Potentiële positieve effecten
van dezelfde genen in interactie met een positieve omgeving zijn hierdoor
onderbelicht gebleven. Recentelijk zijn er aanwijzingen gevonden dat kinderen
met bepaalde genen (bepaalde varianten van de genen DRD4, DRD2, 5-HTTLPR, MAOA
en COMT), die ernstig lijden onder negatieve omgevingsomstandigheden, tevens
kunnen opbloeien wanneer zij worden blootgesteld aan positieve
omgevingsomstandigheden. Deze interactie zou verklaard kunnen worden door een
vrij recent opgeworpen hypothese, namelijk dat sommige kinderen gebaseerd op
hun genetische opmaak ontvankelijker zijn voor zowel positieve als negatieve
omgevingsfactoren (*differential susceptibility theorie*; Belsky, 1997; 2005).

Doel is antwoord te krijgen op de vraag of een interventie gericht op het
verminderen van probleemgedrag beter werkt voor een bepaalde genetische
subgroep van kinderen en waarom dit het geval zou kunnen zijn. Hiermee
verkrijgen we meer inzicht krijgen in de modererende effecten van specifieke
polymorfismen (c.q. genetische opmaak) op externaliserende gedragsproblemen, en
welke gedragsprocessen hieraan ten grondslag liggen.

Het onderzoek zal gebruik maken van een randomized controlled trial (RCT) met
een experimentele (IC) en een *no-active intervention* controlegroep (CC). De
effectief bevonden oudertraining Incredible Years wordt hierbij gebruikt als
interventie (zie METC protocolnummers 03-119-k en 09-433).

De Incredible Years (IY) cursus is een 14-16 weekse cursus waar ouders zich opvoedingsvaardigheden eigen maken die specifiek gericht zijn op het beïnvloeden van het gedrag van kinderen met externaliserende problematiek. Ouders bekijken videofragmenten en naar aanleiding van deze fragmenten discussiëren ze over en oefenen ze middels rollenspelen met diverse opvoedingsvaardigheden. Trainers staan niet frontaal voor de groep te vertellen wat ouders zouden moeten doen, maar maken deel uit van de groep en begeleiden de discussie door open vragen te stellen en positieve opvoedingsstrategieën te benadrukken. Op deze manier worden ouders aangemoedigd hun eigen problemen op te lossen en worden ze niet afhankelijk van hulpverleners gemaakt. De positieve opvoedingsstrategieën worden middels rollenspelen en huiswerkopdrachten geoefend.

De belasting voor de deelnemers is minimaal. Deelnemers lopen geen enkel risico
op schade als gevolg van deelname aan het onderzoek.