Collaborative Care voor patienten met een bipolaire stoornis: een effectiviteits onderzoek.

Achtergrond.
Een bipolaire stoornis is een ernstige psychiatrische aandoening met vaak grote
gevolgen op veel levensgebieden voor zowel patiënt als naastbetrokkenen. De
behandeling bestaat nu vooral uit inzet van farmacotherapie, al dan niet
aangevuld met psychotherapie, psychoeducatie en het aanleren van
zelfmanagementvaardigheden. Een deel van de patiënten reageert goed op de
behandeling en de stoornis kent dan over langere tijd een stabiel beloop. Bij
een ander deel van de patiënten heeft deze behandeling echter onvoldoende
effect. Er kan sprake zijn van een lage therapierespons, frequent recidiverende
episoden, cognitieve functiestoornissen, beperkte sociale steun en een slecht
sociaal functioneren. Vaak spelen comorbide psychiatrische en somatische
stoornissen een complicerende rol. Bij deze patiëntengroep is een
multidisciplinaire aanpak vereist, waarbij specialistische hulp op deelaspecten
van de stoornis wordt geboden en daarnaast een goede integratie van ieders
inspanningen wordt nagestreefd. Het is hier ook van belang dat de patiënt zelf
actieve inbreng heeft in het bepalen van de doelen van de behandeling en
begeleiding, en hun prioriteit. In de literatuur wordt naar een dergelijke
behandeling verwezen onder de noemer *Collaborative Care*. Er is nog
onvoldoende onderzoek gedaan naar de effectiviteit van een dergelijke
geïntegreerde behandeling van mensen met een bipolaire stoornis. Bauer et al.
(2006), Simon et al. (2005, 2006) en Suppes et al. (2003) hebben onderzoek
gedaan naar de effecten van multidisciplinaire behandelprogramma*s bij mensen
met een bipolaire stoornis en de resultaten zijn veelbelovend.

Beoogd resultaat
De verwachting is dat het Collaborative Care Programma (CCP) een positief
effect heeft op functioneren, de symtpomatologie, kwaliteit van leven, kosten,
tevredenheid met de zorg, houding tov medicatie en mastery. Bij
naastbetrokkenen verwachten we dat de ervaren belasting vermindert en de
tevredenheid met de zorg groter wordt.
Wanneer de effectiviteit van deze interventie kan worden aangetoond, beschikken
we over een evidence-based interventie voor de integrale behandeling en zorg
voor patienten met een bipolaire stoornis. Deze interventie kan als zodanig
worden opgenomen in bestaande (multidisciplinaire) richtlijnen voor de
behandeling van bipolaire stoornissen.

Methode
We ontwierpen een (cluster-) gerandomiseerd experimenteel onderzoek waaraan
poliklinische
tweedelijns GGZ voorzieningen zullen gaan deelnemen. Binnen de experimentele
conditie wordt het Collaborative
Care Programma (CCP) aangeboden door getrainde verpleegkundigen. In de
controlegroep wordt Care
as Usual (CAU) aangeboden. Baselinegegevens worden verzameld bij alle
patiënten, gevolgd door
follow-up metingen op 6 en 12 maanden. Uitkomstmaten zijn functioneren,
symptomatologie, kwaliteit van leven, kosten, tevredenheid met de zorg, houding
tov medicatie en mastery. Bij naastbetrokkenen worden
belasting en tevredenheid met de zorg gemeten. De analyse vindt plaats volgens
het *intention-to-treat*
principe en het *only-completers* principe waarbij gebruik wordt gemaakt van
Multilevel-analyse.

Onderzoeksvragen
1 Welke zijn de effecten van een door verpleegkundigen geleid Collaborative
Care Programma
(vergeleken met Care as Usual) voor patiënten met een bipolaire stoornis ten
aanzien van
hun functioneren, symptomatologie, kwaliteit van leven, tevredenheid met de
zorg, mastery en houding tov
medicatie?
2 Welke zijn de effecten van het Collaborative Care Programma (vergeleken met
Care as
Usual) voor naastbetrokkenen van patiënten met een bipolaire stoornis ten
aanzien van hun
ervaren belasting en tevredenheid met de zorg?
3 Wat is de kosteneffectiviteit van het Collaborative Care Programma vergeleken
met Care as
Usual?

Collaborative Care Er wordt >zorg op maat> geboden. Op basis van continue monitoring van behandelresultaten vinden aanpassingen in het zorgaanbod plaats. Kernelementen van CC zijn samenwerking en herstel. CCP bestaat uit een aantal systematisch uitgevoerde onderdelen: > De patiënt krijgt een actieve rol toebedeeld in zijn/haar behandeling. Als de patiënt toestemming geeft worden ook familie/naasten uitgenodigd om een rol te spelen in deze behandeling. > Contracting. De patiënt neemt op een actieve manier deel aan het team dat de behandeling uitvoert, waarbij er gezocht wordt naar overeenstemming over welke problemen hij/zij het belangrijkst vindt en welke zorg er nodig is. Er wordt een contract opgesteld waarin de doelen worden vastgelegd waar de komende tijd aan gewerkt zal worden. > De vorming van een CCP team: Dit team bestaat uit de patiënt (en bij voorkeur ook een betrokkene), een verpleegkundige en de behandelend psychiater. Het team vergadert minimaal eens per drie maanden. De verpleegkundige coördineert de zorg en zorgt voor continuïteit. > Psycho-educatie (op basis van de Nederlandse Psychoeducatiecursus, gebaseerd op Hofman et al., 1992; Honig et al., 1997), aangepast aan de behoeften van patiënt en betrokkenen. > Problem Solving Treatment (Schreuders et al., 2005/2007). > Monitoring en terugvalpreventie, met behulp van de Life Chart Methode (Liverich & Post, 1998; Kupka et al., 1996) en het Signaleringsplan (LithiumPlusWerkgroep, 2001). > Farmacotherapie en somatische zorg en voortdurende monitoring van de effecten. > Adviezen gericht op gezonde leefstijl Op indicatie aanvullende interventies: > Activity Scheduling (bij depressie). > Rehabilitatiegerichte interventies (bij problemen op sociaal en maatschappelijk functioneren).

Wij verwachten geen nadelige gevolgen van meedoen aan het onderzoek.