*Is een multidisciplinaire revalidatiebehandeling effectiever dan monodisciplinaire cognitieve gedragstherapie voor mensen met het Chronisch Vermoeidheidssyndroom? Een gerandomiseerd controle onderzoek.*

In Nederland leiden ongeveer 30.000 tot 40.000 mensen aan het chronisch
vermoeidheidssyndroom (CVS) (Gezondheidsraad, 2005). Momenteel zijn
verschillende behandelvormen bekend voor mensen met CVS. Cognitieve
gedragstherapie (CGT) en Graded Exercise Therapy (GET) zijn bewezen effectief,
maar de effecten zijn slechts klein en bovendien profiteert een aanzienlijk
deel van de behandelde patiënten niet of onvoldoende.
In 4 niet-gecontroleerde studies zijn positieve effecten gemeten van
multidisciplinaire interventies bij mensen met CVS. Viner et al. (2004) vond
positieve effecten van een revalidatiebehandeling bij jonge patienten met CVS.
De effecten waren te zien op welzijn, presentie op school en ernst van CVS. Een
studie van Post et al. (2006) bij adolescenten met chronisch pijn en CVS gaf
ook positieve effecten op ernst van de vermoeidheid en school/werk presentie en
algehele gezondheid na een multidisciplinaire revalidatiebehandeling. In een
studie van Torenbeek et al. 2006 vond men positieve effecten van een klinisch
revalidatieprogramma voor volwassenen met CVS. Positieve resultaten werden
gevonden op het gebied van ervaren ernst van de vermoeidheid, ervaren
beperkingen en fysiek functioneren. Uit een evaluatiestudie, uitgevoerd door
het Stichting Revalidatiecentrum Breda, blijkt dat een multidisciplinaire
behandeling ook positieve effecten heeft op de ernst van de vermoeidheid en op
de dagelijkse activiteiten.
Het verschil in effect tussen de revalidatiebehandeling en cognitieve
gedragstherapie van mensen met CVS is echter onbekend. Deze studie heeft dan
ook als doel het evalueren van de effecten van beide behandelingen op ernst van
de ervaren vermoeidheid en op de kwaliteit van leven, direct na de behandeling,
een half jaar na de behandeling en 4 en 6 jaar na de behandeling.

Het onderzoeken van het verschil in behandel effect (verandering tussen start
en 6, 12, 54 en 78 maanden na start van de behandeling in ervaren vermoeidheid
en kwaliteit van leven bij mensen met CVS) tussen individuele
multidisciplinaire revalidatie behandeling en individuele cognitieve
gedragstherapie.

Patiënten met CVS die aangemeld zijn bij Stichting Revalidatiecentrum Breda,
Revalidatiecentrum Blixembosch (Eindhoven) en Revalidatiecentrum Amsterdam
worden gevraagd om te participeren in het onderzoek. Na inclusie (en na
ondertekenen van het toestemmingsformulier) worden de patiënten *at random*
ingedeeld in de twee behandelgroepen. Meetmomenten zijn: voor de start van de
behandeling, 6, 12, 54 en 78 maanden na start van de behandeling. Uitkomstmaten
worden gemeten met behulp van valide en betrouwbare meetinstrumenten.
De resultaten van de verschillende therapieën op de verschillende meetmomenten
zullen worden vergeleken via de *intention to treat* benadering. De gegevens
worden geanalyseerd door lineaire mixed models.

Toelichting:
De behandelingen duren een half jaar. De eerste meting is direct na de
behandeling, tweede meting is een half jaar na einde behandeling (FatiGo).
Derde meting is 4 jaar na einde behandeling en de vierde meting is 6 jaar na
einde behandeling (FatiGo II).

Na inclusie en het tekenen van het informed consent formulier worden de revalidanten at random ingedeeld in twee groepen: cognitieve gedragstherapie en multidisciplinaire revalidatiebehandeling. De multidisciplinaire revalidatiebehandeling bestaat uit cognitieve gedragstherapie, 'graded exercise therapy', energiemanagement en lichaamsbewustwording. De patient volgt een programma van 13 weken met een terugkomactiviteit 3 maanden later. De patient heeft wekelijks contact met fysiotherapeut en ergotherapeut en eens in de twee weken met psycholoog en maatschappelijk werker. De cognitieve gedragstherapie omvat 16 individuele sessie verspreid over 6 maanden bij een psycholoog of cognitief gedragstherapeut.

Er zijn geen risicio's verbonden aan deelname aan het onderzoek. Twee bestaande
therapieen die al enige jaren in de praktijk worden toegepast worden
onderzocht. De extra belasting die een patient ondervindt door deelname aan het
onderzoek bestaat uit drie maal een aantal vragenlijsten invullen (2 uur) en
drie maal een week een activiteiten monitor dragen. Tevens wordt hen gevraagd
iedere maand een korte vragenlijst in te vullen en terug te sturen (totale
tijdsduur is 5 minuten).
Voor FatiGo II wordt 2 maal gevraagd thuis vragenlijsten in te vullen wat per
keer 30 minuten tijd kost.