Genetische regulatie van de stressreactie als risicofactor voor het ontwikkelen van schizofrenie of bipolaire stoornis.;Ondertitel: De associatie van (epi)genetische factoren op de door psychosociale stress geïnduceerde hormonale en autonome reactie.

Blootstelling aan stress is een risicofactor om schizofrenie of een bipolaire
stoornis te ontwikkelen. Er zijn bij deze aandoeningen daarnaast veranderingen
in de reactie op stress gevonden. Het is echter onduidelijk welke factoren de
gevoeligheid voor stress veroorzaken. Er zijn aanwijzingen dat deze
veranderingen samenhangen met een genetische of epigenetische kwetsbaarheid.
Bovendien lijken de genetische risicofactoren van bipolaire stoornis en
schizofrenie in enige tot grote mate te overlappen, terwijl beide aandoeningen
als gescheiden worden geclassificeerd binnen de psychiatrie. Daarom is het
nuttig deze aandoeningen gecombineerd te onderzoeken. Tot nu toe zijn er genen
gevonden die (klein) verhoogd risico op schizofrenie of bipolaire stoornis
geven. Het verklaarde risico hiervan is echter maar beperkt, waarbij de
interactie van genen met hun omgeving van belang lijkt. Er zijn daarnaast ook
genen gevonden die de reactie op psychosociale stress beïnvloeden maar deze
zijn niet specifiek onderzocht in psychiatrische aandoeningen.
Naast genetische variatie op het niveau van de basenvolgorde in het DNA
zijn ook epigenetische modificaties waarschijnlijk van belang. De epigenetica
bestudeert overerfbare veranderingen in fenotype die worden veroorzaakt door
mechanismen buiten veranderingen in de DNA basepaar-volgorde. Recent vonden wij
dat epigenetische modificatie door middel van DNA methylatie van stressgenen
geassocieerd waren met het risico om een bipolaire stoornis te ontwikkelen. Het
is echter onbekend of deze veranderingen in DNA methylatie meetbare gevolgen
hebben voor de stressreactie.
We willen daarom onderzoeken of er een veranderde stressreactiviteit is
in patiënten met een bipolaire stoornis en/of schizofrenie, en of dit
samenhangt met (epi)genetische kwetsbaarheid voor schizofrenie en bipolaire
stoornis. Dat willen we doen door patiënten met schizofrenie/bipolaire stoornis
en familieleden (die een verhoogde genetische kwetsbaarheid hebben) en gezonde
vrijwilligers aan gevalideerde psychosociale stress bloot te stellen, en
tegelijk op moleculair niveau door middel van genotypering en epigenetische
bepaling van de DNA methylatieniveaus bekende kandidaatgenen en stressgenen te
onderzoeken. Daarbij willen we onderzoeken of stress de uitvoering van een
aantal sociale besluitvormingstaken beïnvloedt, en of dit afhangt van de
(epi)genetische achtergrond. Tevens willen we zien of stress geïnduceerde
veranderingen in de immuunrespons verschillen tussen de gezonde controles,
bipolaire en schizofrenie patiënten.

Primaire doelstelling: Zijn veranderingen in stress-geïnduceerde autonome en
hormonale parameters geassocieerd met een (epi)genetische kwetsbaarheid voor
schizofrenie en/of bipolaire stoornis?

Secundaire doelstellingen:
1. Zijn de gemeten veranderingen in de autonome en hormonale parameters na
blootstelling aan stress geassocieerd met het genotype of de DNA methylatie van
genen die betrokken zijn bij de stress-responsiviteit?
2. Beïnvloedt blootstelling aan stress de uitvoering van een aantal sociale
beslissingstaken, en hangt van af de (epi)genetische achtergrond?
3. Zijn de veranderingen in immuunrespons na acute stress
afhankelijk van ziekte status?

Studieopzet: In a case-control studie waarbij gestratificeerd is voor de
psychiatrische diagnose, zal de stressreactie geïnduceerd door de Trier Social
Stress Test for Groups (TSST-G) onderzocht worden, en zal dit worden
gecorreleerd met de genetische opmaak en de DNA methylatieniveaus. Hierbij
zullen patiënten en gezonde familieleden van patiënten met een bipolaire
stoornis of schizofrenie vergeleken worden met de gezonde vrijwilligers. Voor
de deelnemer (patiënten met schizofrenie/bipolaire stoornis en familieleden van
schizofrenie/bipolaire stoornis patiënten en gezonde vrijwilligers) zal de
studie een dag met een belasting van 3,5 uur inhouden. De deelnemer wordt
blootgesteld aan gestandaardiseerde sociale stress gedurende 15 minuten (de
Trier Social Stress Test for Groups). Daarbij wordt autonome, hormonale en
immuun parameters op verschillende tijdstippen voor, tijdens en na de
stresstest gemeten, en moeten deelnemers tweemaal een kleine set
stress/angstvragenlijsten invullen. Daarnaast wordt na blootstelling aan stress
een aantal sociale besluitvormingstaken afgenomen.

Het risico dat een deelnemer loopt is minimaal. De stresstest bestaat uit een
korte publieke presentatietest, en leidt niet tot extreem hoge stressniveaus.
Het onderzoeksgedeelte van deze studie is beperkt, en deelnemers hebben
voldoende tijd om pauzes te nemen. Er zijn geen directe (therapeutische)
voordelen voor deelnemers.