Mini-internettraining in positive reappraisal en concreet denken voor adolescenten

Rumineren (of depressief piekeren) kan worden gedefinieerd als herhaaldelijk en
persistent nadenken over de oorzaken, gevolgen en implicaties van vervelende
ervaringen. Kenmerkend voor rumineren is de abstract-analytisch stijl en de
ervaring dat men moeilijk ermee kan stoppen (Nolen-Hoeksema, 1991; Watkins,
2008). Rumineren heeft een nadelige invloed op het verloop van een depressie en
het herstel hiervan. Daarnaast is rumineren sterk gerelateerd aan
depressieklachten bij volwassenen en jongeren vanaf de leeftijd van 10 jaar
(Lyubomirsky, Wisco, & Nolen-Hoeksema, 1999; Rood et al., 2009). De schadelijke
effecten van rumineren zijn voornamelijk te verklaren door de
abstracte-evaluatieve manier van denken (verbaal, generaliserend, algemeen,
analytisch, vaag, ambigue-interpretatief, betrekking op persoonlijkheid;
Watkins, 2008). Uit onderzoek kan geconcludeerd worden dat de manier van denken
over vervelende gebeurtenissen de doorslaggevende factor is wanneer het gaat om
het bevorderen of verslechteren van de stemming. De veronderstelde voordelen
die een concrete denkstijl (gedetailleerd, ervaringsgericht, specifiek voor de
situatie, visueel; betrekking op de situatie; Watkins, 2008) heeft op de
stemming heeft ertoe geleid dat er een concreteness training is ontworpen ter
preventie en behandeling van depressieklachten. Deze training heeft zijn
wortels in mindfulness, en kan gezien worden als een cognitieve interventie
gericht op het verminderen van ruminatie- en piekergedachten en daarmee
depressieklachten (Watkins, Baeyens, & Read, 2009). Bij deze training wordt er
geleerd op een concrete manier over voor de deelnemer zorgelijke zaken na te
denken. Zoals verwacht heeft deze training heeft een positieve invloed op de
stemming: er is een significante vermindering in de depressieve symptomen en in
mate van rumineren gevonden (Watkins et al., 2009).
Naast een concrete denkstijl zijn andere denkstijlen als tegenhanger van
rumineren en de effecten van deze op stemming onderzocht. Zo hebben Helgeson,
Reynolds en Tomich (2006) de effecten van een andere verbale en
abstract-analytische denkstijl (net als rumineren), positive reappraisal, op
het algemene welbevinden onderzocht. Positive reappraisal of positieve
herwaardering is een denkstijl waarbij een positieve betekenis wordt gegeven
aan een vervelende negatieve gebeurtenis. Uit verschillende onderzoeken
(Helgeson et al., 2006; Rood, Roelofs, Bögels, & Arntz, 2012) is naar voren
gekomen dat positieve herwaardering significant samenhangt met het algemene
welbevinden en dat positieve herwaardering de stemming kan verbeteren bij
schoolgaande jongeren. Bij positieve herwaardering wordt er net als bij een
abstracte (ruminatieve) denkstijl ook meer op verbale wijze nagedacht. Rood et
al. (2012) suggereren daarom op basis van hun onderzoek dat positieve
herwaardering een mogelijk vruchtbaar alternatief is voor de ruminatieve
denkstijl, en in het algemeen voor personen die geneigd zijn meer in woorden te
denken dan in beelden.
De effectiviteit van een concreteness training, evenals het effect van een
training in positieve herwaardering, is nog niet eerder bij jongeren
onderzocht. Van positieve herwaardering is alleen een gunstig korte termijn
effect op de stemming vastgesteld bij jongeren, in een kortdurend experiment
gericht op het vast stellen van een causale relatie (Rood et al., 2009). Ook
zijn deze twee denkstijlen als mogelijke tegenhangers van rumineren tot nu toe
nog niet met elkaar vergeleken.

Het doel van deze studie is daarom het effect van een training in concrete
denkstijl en een training in positieve herwaardering te vergelijken met een
controle conditie (geen specifieke trainingsinstructies) op indicatoren van
psychisch welzijn bij jongeren van 15 tot 18 jaar. Jongeren worden gevraagd
gedurende één week schrijftaken in te vullen via internet waarbij ofwel een
concrete denkstijl of positieve herwaardering wordt getraind aan de hand van
hun persoonlijke ervaringen van die dag, met de focus op vervelende
gebeurtenissen of ervaringen. De onderzoekers verwachten dat beide trainingen
de stemming significant positief zullen beïnvloeden en dat de stemming beter is
dan na het volgen van geen training. Daarnaast is de verwachting dat het effect
van de trainingen afhankelijk is van de natuurlijke neiging tot piekeren,
waarbij de stemming significant sterker verbetert in de trainingsgroepen ten
opzichte van de controlegroep naarmate men meer piekert.
De resultaten van het huidige onderzoek kunnen gebruikt worden voor de
preventie en de behandeling van stemmingsklachten en stress bij jongeren. Het
voordeel van een korte, minimale interventietraining ter preventie van stress
en somberheid zoals deze is dat het toegankelijk is voor schoolgaande jongeren
en weinig geld kost. In deze opzet is het in eerste instantie een preventieve
interventie.

Evaluatie mini-training, online-interventiestudie vanuit thuis, parallel-group
randomised controlled trial, 3 condities: positive reappraisal training,
concreteness training, controleconditie

Opzet onderzoek over de periode van 14 dagen:

Dag 1 Voormeting* en Schrijftaak mini-internettraining**
Dag 2 t/m 6 Schrijftaak mini-internettraining
Dag 7 Schrijftaak mini-internettraining en Nameting***
Dag 14 Follow-up meting****

*Voormeting: biografische gegevens, depressieklachten (Beck Depression
Inventory; BDI-II-NL), rumineren/piekeren (Perseverative Thinking
Questionnaire; PTQ-NL), stemming (Positive Affect Negative Affect Schedule;
PANAS)
***Nameting: PANAS, PTQ, Manipulatiecheck en evaluatie
****Follow-up meting: PANAS en PTQ

**Schrijftaak mini-internettraining
1. Voormeting affect VAS (tijdstip 1)
2. Algemene instructie schrijftaak (voor alle condities)
Het is de bedoeling dat je nu nadenkt over een vervelende gebeurtenis of
situatie waar je op dit moment of vandaag last van hebt, of die je vandaag hebt
meegemaakt en waar je nu mee zit [...].

3. Nameting VAS (tijdstip 2)

4. Specifieke instructies per conditie
a. Positive reappraisal conditie
b. Concreteness training conditie
c. Controle conditie

5. Nameting VAS (tijdstip 3)

Deel 1 Het is de bedoeling dat je nu nadenkt over een vervelende gebeurtenis of situatie waar je op dit moment, vandaag last van hebt, of die je vandaag hebt meegemaakt en waar je nu mee zit. Je kunt bijvoorbeeld denken aan ruzie met je ouders of met een vriend(in), problemen met school, gepest worden, verliefd zijn op iemand, etc. Het mag ook iets kleins zijn, als het je maar bezighoudt. (Als er echt niets in je opkomt, denk dan aan iets vervelends wat iets langer geleden is gebeurd en waar je nog af en toe steeds mee zit.) Probeer de gebeurtenis als een film in je hoofd te laten afspelen, en alle gedachten en gevoelens die bij de gebeurtenis horen nu weer te ervaren, totdat je de gebeurtenis weer levendig voor je hebt en je er als het ware weer midden inzit. Zet het beeld stil op het meest vervelende moment. Omschrijf nu heel kort (in max. 10 woorden) aan welke vervelende gebeurtenis of situatie je denkt (bv. >ruzie met leraar>). Dat kunnen ook meerdere gebeurtenissen zijn. Hoe erg is deze gebeurtenis voor jou? 1= niet erg....2=een beetje erg> 3=redelijk erg>4=heel erg>5=het ergste wat ik ooit heb meegemaakt Deel 2 Specifieke instructies per conditie Positive reappraisal conditie Je hebt zonet gedacht aan een vervelende gebeurtenis. Het is de bedoeling dat je weer gaat nadenken over die gebeurtenis, maar nu op een bepaalde manier: Probeer nu na te denken over de positieve kanten van de vervelende gebeurtenis. Gebruik de volgende hulpvragen om na te denken over de vervelende gebeurtenis. Je mag zelf weten hoe lang je met een vraag bezig bent, als je maar probeert om de vraag voor jezelf te beantwoorden. Probeer je te houden aan de instructies! 1. Denk na over wat je van deze gebeurtenis hebt geleerd 2. Denk na over de positieve dingen die deze vervelende gebeurtenis heeft opgeleverd voor jou 3. Denk aan de dingen die je nog wel hebt 4. Denk aan hoe deze gebeurtenis je uiteindelijk sterker heeft gemaakt Sommige mensen denken in woorden, anderen zien beelden voor zich. Je mag zelf weten of je in woorden of in beelden denkt. Het is de bedoeling dat je nu opschrijft wat er door je heen gaat, als je de vragen probeert te beantwoorden. Wat voor gedachten en/of beelden komen er bij je op? Probeer wat er door je heen gaat zo goed mogelijk te beschrijven en zo volledig mogelijk te zijn in je beschrijving. (Het is niet de bedoeling dat je nu opnieuw weer gaat nadenken, schrijf alleen op waaraan je tijdens de taak hebt gedacht.) -------------------------------------------------------------------------------- --------- Concreteness training conditie Je hebt zonet gedacht aan een vervelende gebeurtenis. Het is de bedoeling dat je weer gaat nadenken over die gebeurtenis, maar nu op een bepaalde manier. Probeer nu zo levendig en concreet mogelijk na te denken aan de vervelende gebeurtenis. Gebruik de volgende hulpvragen om na te denken over de vervelende gebeurtenis. Je mag zelf weten hoe lang je met een vraag bezig bent, als je maar probeert om de vraag voor jezelf te beantwoorden. Probeer je te houden aan de instructies! 1. Denk na over hoe het gebeurd is (Wat gebeurde er eerst? Wat daarna? En vervolgens?) 2. Probeer de vervelende gebeurtenis in je gedachten af te laten spelen (voor je te zien) als een film 3. Probeer je zoveel mogelijk details en feiten van de gebeurtenis te herinneren (bedenk je waar je was, met wie je daar was, wat je aanhad, hoe laat het was, welke dag, hoe zag de omgeving eruit? etc.) 4. Wat voelde je precies in je lichaam? Hoe rook het? Wat voor kleuren zag je? Welke geluiden hoorde je om je heen? Wat ging er door je heen aan gedachten en gevoelens? Sommige mensen denken in woorden, anderen zien beelden voor zich. Je mag zelf weten of je in woorden of in beelden denkt. Het is de bedoeling dat je nu opschrijft wat er door je heen gaat, als je de vragen probeert te beantwoorden. Wat voor gedachten en/of beelden komen er bij je op? Probeer wat er door je heen gaat zo goed mogelijk te beschrijven en zo volledig mogelijk te zijn in je beschrijving. (Het is niet de bedoeling dat je nu opnieuw weer gaat nadenken, schrijf alleen op waaraan je tijdens de taak hebt gedacht.) -------------------------------------------------------------------------------- --------- Controle conditie Je hebt zonet gedacht aan een vervelende gebeurtenis. Het is de bedoeling dat je weer gaat nadenken over die gebeurtenis. Beschrijf de vervelende situatie in je eigen woorden. Probeer niet aan iets anders dan de vervelende gebeurtenis te gaan denken, ook al kan dat best moeilijk zijn. Sommige mensen denken in woorden, anderen zien beelden voor zich. Je mag zelf weten of je in woorden of in beelden denkt. Het is de bedoeling dat je nu opschrijft wat er door je heen gaat, als je de vragen probeert te beantwoorden. Wat voor gedachten en/of beelden komen er bij je op? Probeer wat er door je heen gaat zo goed mogelijk te beschrijven en zo volledig mogelijk te zijn in je beschrijving. (Het is niet de bedoeling dat je nu opnieuw weer gaat nadenken, schrijf alleen op waaraan je tijdens de taak hebt gedacht.) -------------------------------------------------------------------------------- ---------

De proefpersonen worden getraind een bepaalde denkstijl aan te nemen aan de
hand van persoonlijke, negatieve of vervelende ervaringen. Dit kan voor sommige
deelnemers confronterend zijn en een negatieve stemming uitlokken.
Jongeren met een stoornis worden uitgesloten van de studie. De meeste jongeren
denken wel over vervelende gebeurtenissen na elke dag, en juist als ze piekeren
(wat duidt op kwetsbaarheid), zouden de getrainde denkstijlen gunstige effecten
kunnen hebben. Voor de controle conditie geldt dat er verder geen instructies
worden gegeven, slechts de instructie om even bij de gebeurtenis stil te staan
en de gedachten te noteren (net als in een dagboek).
In het algemeen, hebben de jongeren zelf de controle hoe lang ze willen bezig
zijn met de taak, hier zit geen druk achter. Schadelijke effecten van het
denken aan iets vervelends wat er op de dag gebeurd is, lijken daarom tijdelijk
van aard en onder controle van de jongere zelf.

Belasting invullen vragenlijsten:

Voormeting: 15 minuten
Nameting: 10 minuten
Follow-up meting: 10 minuten