Evaluatie-onderzoek "Zorg op Maat"

Maatschappelijke relevantie
De Nederlandse verzorgingsstaat focust traditioneel vooral op het ondersteunen
van mensen bij het oplossen van hun problemen. Er is echter een groep die
steeds blijft terugvallen op deze ondersteuning. Dit vraagt om een neiwue
aanpak die gericht is op de bevordering va ngeeselijke gezondheid, d.w.z.
geluk, zelfrealisatie en sociale participatie (WHO, 2005). Dit wordt ook
bepleit in het welzijnswerk (VWS, 2010; VNG, 2010) en in de volksgezondheidzorg
(Raad voor Volksgezondheid en Zorg, 2010). De "Geluksroute" is een korte
gedragsinterventie ter bevordering van positieve geestelijke gezondheid.
Deelnemers worden actief geworven en in een gedragsinterventie gestimuleerd om
een intrinsieke gemotiveerde activiteit uit te gaan voeren. Daarvoor krijgen
zij een eenmalig budget van 500euro.

Wetenschappelijke relevantie
De Geluksroute is gebaseerd op recente economische theorieën (nudging) en
psychologische theorieën (positieve psychologie). De economische theorie stelt
voor om mensen een duwtje in de juiste richting te geven, een 'nudge' (Thaler &
Sunstein, 2008; Tiemeijer, Thomas & Prast, 2009). Waar de standaard nudge in de
Nederlandse verzorgingsstaat is "Wat is uw probleem" is de nudge in de
Geluksroute daarentegen: "wat wilt u doen in uw leven?" Deze nudge is gebaseerd
op inzichten vanuit de positieve psychologie. Meta-analyses hebben laten zien
dat het bevorderen van positieve geestelijke gezondheid belangrijke
gezondheidswinst zal brengen voor individu en samenleving (Chida & Steptoe,
2008; Howell, Kern & Lyubomirsky, 2007; Lamers, Bolier, Westerhof, Smit &
Bohlmeijer, 2011; Lyubomirksy, King & Diener, 2005; Pressman & Cohen, 2005;
Veenhoven 2008). Experimentele studies hebben laten zien dat het mogelijk is om
positieve geestelijke gezondheid te bevorderen door gedragsinterventies
(Bolier, Haverman, Westerhof, Riper, Smit & Bohlmeijer, under review; Sin &
Lyubomirksy, 2009). Er zijn veel studies die laten zien dat doelgerichte
activiteiten belangrijk zijn voor positieve geestelijke gezondheid (cf.
Westerhof & Bohlmeijer, 2010). Daarom stimuleert de geluksroute het ontwikkelen
van intrinsieke gemotiveerde activiteiten door een positieve 'nudge'.

Doelgroep
De interventie richt zich op een groep met een accumulatie van risicofactoren
voor verlaagde positieve geestelijke gezondheid: lage sociaal-economische
status, sociale isolatie en gezondheidsbeperkingen (Diener, Suh, Lucas & Smith,
1999; Veenhoven, 1996; Walburg, 2008; Westerhof & Keyes, 2010).

Toegevoegde waarde van de studie
Bestaande studies naar positief-psychologische interventies zijn klein,
experimenteel van opzet en met een redelijk bevoorrechte doelgroep. Het huidige
onderzoek zal behoren tot de 10% grootste op dit gebied (Sin & Lyubomirsky,
2009). Het is een va nde eerste studies die een dergelijke interventie in ee
npraktische setting onderzoekt. Bovendien is ze gericht o peen doelgroep met
risicofactoren voor een lage positieve geestelijke gezondheid (lage
sociaal-economische status, sociale isolatie en gezondheidsproblemen). De
studie levert dus inzicht in de werkzaamheid van positief-psychologische
interventies in een matuurlijke setting.

Het eerste doel van het onderzoek is het evalueren van de effectiviteit van de
interventie Geluksroute in het bevorderen van positieve geestelijke gezondheid.
Daartoe wordt de interventie vergeleken met een controleconditie die gericht is
op het optimaliseren van de gebruikelijke zorg (care-as-usual). Dit doel draagt
bij aan de kennis over het bevorderen van geestelijke gezondheid in de
praktijk.

Er zijn vier nevendoelen:
1. Hoe effectief is de interventie Geluksroute in vergelijking met de
controleconditie in het verminderen van gevoelens van eenzaamheid en depressie
en van zorgconsumptie en in het het verbeteren van doelgerichtheid, veerkracht,
sociale participatie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven?
2. Is het effect verschillend voor deelnemers met verschillende demografische
achtergrond (leeftijd, geslacht en culturele achtergrond)?
3. Is het effect verschillend voor counselors met verschillende achtergrond
(werkervaring, werktevredenheid en adherentie aan het interventieprogramma)?
4. Hoe wordt de interventie geëvalueerd door deelnemers en counselors?

Design
Het gaat om een multicenter gerandomiseerde gecontroleerde studie met twee
parallelle groepen:
1. Experimentele conditie: de Geluksroute
2. Controleconditie: een kort huisbezoekprogramma gericht op het optimaliseren
van gebruikelijke zorg (care-as-usual).
De experimentele conditie zal vergeleken worden met de controleconditie. Het
gaat om een praktijkonderzoek dat de effecten pragmatisch in een natuurlijke
setting onderzoekt. Om de gebruikelijke zorg te optimaliseren vinden twee
huisbezoeken plaats in de controleconditie.

Instrumenten
Deelnemers vullen drie keer een vragenijst in: tijdens de intake, 3 maanden en
9 maanden later. Ze hebben ongeveer 45 minuten nodig, elke keer dat ze de
vragenlijst invullen. Counselors vullen een vragenlijst in na afloop van de
training. Dat duurt ongeveer 20 minuten. Na elke sessie met een deelnemer
vullen de counselors een lgofile in. Dat duurt ongeveer 15 minuten per sessie.

Setting
De studie vindt plaats in het domein zorg en welzijn van tien Nederlandse
gemeentes onder verantwoordelijkheid van de wethouder zorg en welzijn. Een
gemeenteambtenaar is lokaal projectleider. De werving van de deelnemers wordt
gedaan door intermediairs, die werken bij lokale zorg- en welzijnsorganisaties.
Getrainde counselors doen intakegesprekken en verzorgen de interventies in de
experimentele en controleconditie. De studie en de interventies vinden bij de
deelnemers thuis plaats.

Experimentele conditie: Geluksroute De intervenite bouwt voort op een bestaande interventie (Toolkit Geluksbudget), die is geformaliseerd en versterkt met behulp van bestaande methoden uit de positieve psychologie. De interventie bestaat uit vijf stadia: (1) gemeenschappelijke definitie van de situatie door deelnemer en counselor, gebaseerd op bevindingen uit de intake; (2) orientatie op doelen; (3) keuze van een activiteit; (4) planning en uitvoering van de acitviteit; (5) vroege evaluatie en feedback in een 'booster'sessie. Er zullen tussen twee en vijf huisbezoeken plaatsvinden met een maximale duur van 1,5 uur, waarbij de stadia flexibel over de sessies verdeeld worden. Het hele proces duurt niet meer dan 3 maanden en is dus afgesloten voor de tweede vragenlijst wordt afgenomen. Controleconditie: Geoptimaliseerde gebruikelijke zorg na de intake ontvangen deelnemers twee huisbezoeken die gericht zijn op het optimaliseren van bestaande zorg.

Er zijn geen aanwijzingen voor risico's voor de deelnemers. De
gedragsinterventie Geluksbudget (de voorloper van de geluksroute) is al aan
meer dan 400 volwassenen verleend zonder negatieve effecten. Deelname geschiedt
op basis van vrijwilligheid. De belasting voor deelnemers is minimaal en
bestaat naast de interventie uit het invullen van drie vragenlijsten van 45
minuten.